Razzia’s te Rotterdam?

Het Humanistisch Verbond organiseerde afgelopen woensdagavond in De Unie te Rotterdam een debat getiteld “Veiligheid en privacy, verstoorde balans?” Rotterdam geldt als proeftuin waar het gaat om de invoer van nieuwe maatregelen “voor uw veiligheid”. Jantine Kriens (locoburgemeester en wethouder Volksgezondheid), Simon Matthijssen (plv. gemeentelijk Ombudsman) en Rein Zunderdorp (voorzitter Humanistisch Verbond) waren hiervoor uitgenodigd.

Het sluimerend gevaar in de achterstandswijk
De portier controleert of de debatgangers zich aan de verplichte registratie van naam, mail- en huisadres hebben onderworpen en maakt notities op zijn lijst. Plaats genomen op de kleine tribune fotografeert een olijk kijkende fotograaf alle aanwezigen ongevraagd minutenlang vol in het gezicht. Flits, flits, flits: sommige aanwezigen murmelen iets over privacy terwijl anderen een hand of schrijfblok voor hun gezicht houden. Flits, flits: de deur gaat dicht.

Rotterdam geniet de twijfelachtige eer modelstad te zijn op het gebied van intensieve camerabewaking, preventief fouilleren en samenscholingsverboden. Speciale interventieteams, bestaande uit politie, sociale dienst medewerkers en hulpverleners tot negen man sterk, leggen per jaar maar liefst 25.000 verrassingsbezoeken af. Neen, niet in wijken als De Kievit te Wassenaer -de bankiers en andere aldaar woonachtige notabelen zijn immers voorbeeldig- maar in het straatarme Spangen of Feijenoord, waar de ‘onkeurigen’ wonen, de mensen waarvan velen ooit als goedkope ‘gastarbeider’ naar Nederland zijn gehaald om hier het smerige werk op te knappen.

Nu zij van economisch geen belang meer zijn, zijn zij verdacht, aangeschoten wild net als hondenbezitters, rokers, wildplassers, paddogebruikers, u en ik. Ze zijn gedegradeerd tot potentiële vrouwenmishandelaars, fraude beramende uitkeringsgerechtigden, mogelijke terreurislamieten, henneptelers in spé, vermoedelijke zwartwerkers of voortvluchtige illegalen. Dat strafbaar gedrag vaak uit wanhoop voortkomt doet niet ter zake.

Alles voor uw ernstig bedreigde veiligheid
Vanwege deze dreiging van geweld, terrorisme en ‘hufterigheid’, dient de gevaarlijke massa in bedwang gehouden te worden met zwaar geschut als camerabewaking, samenscholingsverboden en preventief fouilleren. De Nederlandse gevangenissen raken steeds overbevolkter met onderklassecriminelen die onze veiligheid bedreigen en zitten voller dan waar ook in West Europa. Ons land schuift richting Amerika waar inmiddels één op de honderd burgers gevangen zit, de meesten uit de sociaal zwakkere milieus. De onderlaag van de maatschappij zal alleen maar groeien nu de middenklasse -in Amerika reeds gedecimeerd- door de kredietdepressie onder grote druk staat. Arbeidsbureaus maken weer overuren.

Niet dat er sprake is van een delict als het interventieteam u ongevraagd met een bezoek vereert om in uw privé-leven te kunnen wroeten, het dient enkel om een mógelijke escalatie te voorkomen: preventief, zónder aanleiding. Als u niet opendoet bent u verdacht en u weet het, bij verdenking geldt steeds vaker de omgekeerde bewijslast. Boetes tot 2250,- euro en een uitschrijving uit het bevolkingsregister zijn dan uw deel. Uitkerinkje? Geen probleem! U kunt bij de gemeentelijke kredietbank terecht voor uw wurglening. En dat alles voor uw veiligheid! Neen, met controle of wantrouwen van de burger heeft dit natuurlijk niets te maken. Het is louter overheidsliefde.

Privacybescherming is eigenlijk immoreel
De overheid heeft gemerkt dat niet alleen de staat tegen de burger, maar ook de burger tegen zichzelf beschermd dient te worden. “Soms met dwang om nét dat stapje verder te zetten voor uw eigen bestwil”, stelt de locoburgemeester. “En dat is heus niet paternalistisch. Tijden veranderen. Nu, gaan we tot áchter de voordeur om u voor problemen te behoeden. U bent toch zeker ook tegen vrouwenmishandeling?”

Ja, wie kan daar nu voor zijn, maar ging het onderwerp niet over baas zijn in eigen huis? De argumentatie is gelijk drijfzand. “Het algemeen belang van veiligheid gaat vóór het belang van het individu. De overheid wil mensen niet in de steek laten. Privacybescherming is eigenlijk vaker een soort onverschilligheid! Veiligheid begint ermee dat we zélf elkaars ogen en oren zijn”, vervolgt ze. “Waarom neemt u geen babyfoon naast uw bed?” Roept iemand uit het publiek. “Nee, meneer, niet weer u”, zegt de gespreksleider tegen de petdrager die de locoburgemeester eerder van onbehoorlijk bestuur betichtte. Haastig richt hij de microfoon op een keurig gekapte dame.

Ooit noemde men dit bespieden en aangeven van buurtbewoners ‘klikken’ -een populaire volkssport onder moraalridders in dictaturen- maar nu is het gepromoveerd tot heldendaad en stimuleert de overheid, in het bijzonder gemeente Rotterdam, het doorgeven van vermoedens over afwijkende buren met speciale kliklijnen, eufemistisch aangeduid als ‘meldpunten’. De overheid versterkt hiermee de stigmatisering en criminalisering van groepen en het onderlinge wantrouwen, aldus oud-politici in de Volkskrant.

Geef je over want bij ons is alles netjes geregeld
“We moeten oppassen dat we niet in de technologie van gisteren blijven hangen. De techniek is inmiddels zó ver dat je met camera’s gezichten kunt herkennen. Mensen zien die camera’s toch niet meer tegenwoordig en al deze maatregelen zijn steeds in de gemeenteraad besproken” stelt de locoburgemeester alsof gemeenteraden niet aan grondwetten zijn gebonden. En opnieuw hanteert een overheidspersoon een drogreden om privacyhoeders neer te zetten als achterlijke roependen in de woestijn, als geloofsfundamentalisten die de voortschrijdende techniek willen tegengaan. Aalgladde zinswendingen en glibberige formuleringen worden in een ongrijpbare woordendiarree over het publiek heengestort.

De Rotterdamse ombudsman die begin 2007 nog vond dat de gemeente met haar optreden fundamentele burgerrechten schond, is nu opvallend gematigd en valt de locoburgemeester bij met “we moeten ophouden ons te verzetten tegen de techniek. De controle en reglementen zijn in de gemeente en het land goed geregeld. Rotterdam en Nederland in het algemeen, hebben internationaal gezien hun zaakjes erg netjes op orde.”

In welk opzicht de ombudsman de zaakjes hier dan zo op orde vindt, lijkt een raadsel, het kan in elk geval niet uit privacyoogpunt zijn. Het Britse Privacy International concludeerde reeds begin 2008, dat ons land op ramkoers ligt naar een heuse politiestaat en plaatst Nederland in haar jaarlijkse overzicht met China en Rusland in de categorie van landen die systematisch falen in het beschermen van privacy. Ook de nationale ombudsman, een van de weinige topambtenaren die zich de teloorgang van de democratische grondrechten lijkt aan te trekken, luidde de noodklok met zijn oordeel dat de overheid met de rug naar de burger staat, welk Balkenende vervolgens beleefd niet ontvankelijk verklaarde, daarmee de noodkreet van de ombudsman illustrerend.

Maar goed: in ons aan wassen-neus-instituten rijke land, heeft gemeente Rotterdam ten minste een onafhankelijke, door de gemeente gesalarieerde ombudsman, schatplichtig weliswaar aan dezelfde personen als van wie hij de handel en wandel bewaakt -net als zijn ‘onafhankelijke’ collega-ombudsmannen elders ten lande- maar dat moet de pret niet drukken. Keurig in orde dus. De locoburgemeester zegt dat ze erg ingenomen is met zijn functioneren, "een aanwinst, hoewel de communicatie in het verleden niet altijd even goed is geweest" (Was dat begin 2007 misschien? Tja, het moet niet te klef worden). Gelukkig zijn ze het nu grotendeels met elkaar eens. Een sessie van complimenten over en weer volgt.

Naïviteit verpakt in intellectueel aandoende prietpraat
Géén van de panelleden gaat in op een opmerking uit het publiek aan het begin, om de privacy schendende ‘veiligheidmaatregelen’ binnen de context van de grootschalige afbraak van democratische burgerrechten te plaatsen, laat staan om de daartoe aangegrepen aanleiding zélf onder de loep te nemen: de 9/11-shock, het ‘terroristisch’ slopen van het World Trade Center.

De voorzitter van het humanistisch verbond oreert over het humanistisch uitgangspunt van zelfbeschikking maar lijkt stekeblind voor de inhumane maatregelen die diezelfde zelfbeschikking sinds 9/11 tot een hilarische farce hebben gemaakt: telefoonaftappen en computerhacken door de politie, schending van het briefgeheim bij mailwisseling, biometrische paspoorten, jarenlange centrale opslag van patiënten- en kindgegevens, van telefoongesprekken, van internetverkeer, van betaal- en reisgedrag, uitwisselingsverdragen zonder proces in het land van herkomst, preventief fouilleren, samenscholingsverboden, camerabewaking alom, opgedrongen huisbezoeken door overheidsdienaren zonder aanleiding, ‘slimme’ energiemeters om burgers te bespieden, legitimatieplicht, het legitiem plunderen van uw privérekening door de belastingdienst, de wet vorderen gegevens, zijn slechts enkele van de talloze maatregelen, alles voor uw ernstig bedreigde ‘veiligheid.’

In werkelijkheid heeft de overheid zich na de shock van 9/11 geruisloos ingedekt met een hightech controle- en beheersapparaat dat de burger nagenoeg weerloos maakt mocht hij, eindelijk ontwaakt, in verweer willen komen tegen de tweede shock à la Naomi Klein die hem momenteel wordt toegebracht: de kredietcrisis of grote wereldroof. Daarop inspelend hoopt Balkenende moeiteloos zijn aangekondigde ‘onorthodoxe crisismaatregelen’ door te kunnen voeren. Men moet het ijzer nu eenmaal smeden als het heet is.

“Zolang we alles maar steeds ‘uitbalanceren’. Privacy moet steeds worden geherdefinieerd” (lees: ‘verder uitgehold’), meent de voorzitter van het verbond. Met een “goede reglementering, de juiste ‘uitbalancering’, alles goed gedocumenteerd, geen willekeur en nieuwe, goed geformuleerde protocollen” zou de burger zijn privacybescherming met een gerust hart over kunnen geven. Met stijgende verbazing verneem ik de woorden van deze humanist. Naïever kunnen we het niet krijgen...

De grootste bedreiging van vrijheid
De zaal is opmerkelijk timide na het tumultueuze privacydebat in De Rode Hoed. Het merendeel van de bezoekers zijn keurig uitziende witte mensen van middelbare leeftijd. De werkelijk relevante vragen worden na afloop gesteld maar de locoburgemeester heeft zich reeds uit de voeten gemaakt. In de hal, verlost uit het verbale drijfzand en van het opdringerige flitslicht van de fotocamera, branden de opgekropte gesprekken in volle hevigheid los. Een Spaanse vrouw klampt me aan: “Ik had een brief opgesteld die ik wilde voorlezen maar ik durfde niet vanwege mijn kinderen. De mensen hier realiseren zich totaal niet wat er gaande is. Ik heb het grootste deel van mijn leven onder Franco geleefd, weet u!” Buiten gekomen moet ik denken aan een uitspraak van Benjamin Franklin:

“They who can give up essential liberty to obtain a little temporary safety, deserve neither liberty nor safety”.

De grootste bedreiging van onze vrijheid is namelijk niet de overheid, maar bent uzelf…