AIDS in Afrika, Joeps reactie in NRC

Aidsepidemie in Afrika is geen bedrog maar werkelijkheid
NRC-Handelsblad, 20 september 2008
Door Joep Lange

Het artikel ‘De aidsepidemie in Afrika is bedrog. Velen verdienen er hun brood mee’ (Opinie & Debat, 13 september) kan niet onweersproken blijven.

UNAIDS heeft de afgelopen jaren, op grond van voortschrijdend inzicht, de getallen van het aantal mensen dat wereldwijd met hiv besmet is naar beneden bijgesteld. Maar het zijn er volgens de laatste schattingen nog steeds ruim 33 miljoen, van wie 22,5 miljoen (ruim 2/3) in Afrika ten zuiden van de Sahara.

Eerdere, hoger uitgevallen schattingen waren vooral gebaseerd op metingen bij vrouwen die voor zwangerschapscontrole kwamen. Men dacht met deze vrouwen een representatieve doorsnede van jonge volwassenen te hebben. De afgelopen jaren is gebleken dat, met name in Afrika ten zuiden van de Sahara, jonge vrouwen het grootste risico lopen met hiv besmet te raken. Vandaar de initiële overschatting van het aantal hiv-besmettingen. Met opzet heeft dat niets te maken.

De argumentatie van de auteur van het desbetreffende artikel, dr. Christian Fiala, klopt niet. Hij gebruikt alle trucs die er bij een onwetend en goedgelovig publiek goed ingaan.

• Selectief en tendentieus gebruik van (non-)informatie (zoals de op zich juiste opmerkingvan Kevin de Cock dat hiv „buiten Afrika ten zuiden van de Sahara beperkt is gebleven tot groepen met een hoog risico”. Of het aanroepen van James Chin, iemand die vooral gedreven wordt door verbittering over het feit dat hij de officiële cijfers niet meer produceert).

• Verwant daaraan, het niet gebruiken van informatie die zijn verhaal ondergraaft (zo weten we heel goed waarom Afrika ten zuiden van de Sahara kampt met een heteroseksuele epidemie.)

• Het koketteren met het wetenschappelijke gezag van mensen die zijn hypothese lijken te ondersteunen, terwijl dat van serieuze aidsonderzoekers niet telt.

• Het leggen van valse verbanden, zoals dat van de ‘onverenigbaarheid’ van de hoge hiv-prevalentie in Oeganda begin jaren 90 en de huidige bevolkingsgroei van dat land. Daar is helemaal niets paradoxaals aan.

• Leugens, gebaseerd op anekdotiek. Er zal een enkeling zijn die 15 jaar geleden hiv-positief bevonden werd en nog in leven is (waarschijnlijk dankzij hiv-remmers), maar de meeste mensen die 15 jaar geleden hiv-positief waren zijn nu dood (we hebben daar zelf harde gegevens uit Oeganda over).

  Toen ik in 1992 voor het eerst meeliep met de artsenronde in Mulago Hospital (het academisch ziekenhuis van Kampala, Oeganda) lagen twee mensen in één bed en velen op de grond, allemaal ten gevolge van hiv/aids. De daarop volgende jaren hebben wij ruim de helft van ons onderzoeksteam in Kampala verloren, allemaal ten gevolge van hiv/aids. In Beira, Mozambique, is het nog erger.

  Hier in Botswana heb ik net de laatste landelijke cijfers gezien: 33,7 procent van de zwangere vrouwen is hiv-positief.

  Fiala’s bewering dat al het geld voor hiv/aids ‘gezondheidssystemen’ en andere ontwikkelingsprioriteiten (zoals sociale fondsen, onderwijs- en gezondheidsprojecten, infrastructuur en agrarische ontwikkeling) ondermijnt, is baarlijke nonsens. Het probleem in sub-Sahara Afrika is niet dat er teveel geld gaat naar de bestrijding van hiv/aids, maar dat er te weinig geld is voor gezondheidszorg in het algemeen.

  Ten slotte iets over de geloofwaardigheid van Fiala. Hij blijkt nauwe banden te hebben met de moleculair bioloog Peter Duesberg, die jarenlang strijd voerde tegen de connectie tussen hiv en aids. Zijn stellingname heeft ertoe geleid dat president Mbeki van Zuid-Afrika de aanpak van het immense probleem in dat land jarenlang heeft kunnen vertragen. Inmiddels zijn in Zuid-Afrika 6 miljoen mensen met een hiv-infectie.

  Joep Lange is hoogleraar Inwendige Geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam Het artikel van Christian Fiala kan worden nagelezen op nrc.nl/opinie