Groene vervanger voor hormoonverstoorder BPA in blik

De man-made chemical bisfenol A of BPA wordt ook als bouwsteen gebruikt voor epoxyharsen. Van deze expoxyharsen wordt een dun laagje aan de binnenkant van blik gespoten, dit voor hygienedoeleinden en om de houdbaarheid van het ingeblikte voedsel te verlengen. Ondanks het brede toepassingsgebied, bijvoorbeeld bouwsteen voor de kunststof polycarbonaat, thermisch papier etc., heeft bisfenol A zijn bekendheid vooral de danken aan zijn hormoonverstorende eigenschappen en wordt bijvoorbeeld in verband gebracht met obesitas, suikerziekte, verlaagde spermaproductie, kanker enzovoort.

Ruim 15 jaar geleden heeft men deze nadelige eigenschap ontdekt en langzaam maar zeker wordt duidelijk dat endocriene disruptors zich niet houden aan de toxicologische basis: de dosis bepaalt de giftigheid. Langzaam maar zeker begint het besef ook bij de politici door te dringen en onlangs heeft de EU de eerste endocriene disruptor op de zwarte lijst gezet. Ondertussen blijft de industrie zich beroepen op de tradionele toxicologie.

Vele overheden blijven, onder druk gezet door de industrie, vasthouden aan de tradionele goedkeuring (Europa de EFSA en VS de FDA). Desondanks lijken de overheden, dit dankzij de druk van de NGO’s (bijvoorbeeld ChemSec), langzaam maar zeker overtuigd te raken dat het voorzorgsprincipe nog niet eens zo’n verkeerde optie is. Daar juist kinderen gevoelig zijn voor hormoonverstoorders is bisfenol A in babyflesjes in Canada, China, EU en enkele staten in de VS verboden. Voorkomen is beter dan genezen.

De industrie ziet de bui al hangen en is naarstig op zoek naar vervangers. Echter dit blijkt nog niet zo eenvoudig te zijn. Bisfenol A zelf is een aardolieproduct en om dezelfde fout te voorkomen zijn de onderzoekers bezig om de vervangers in de natuur te vinden. Zo is men druk in de weer met suikers maar echt vlotten wil het nog niet.

Tot vandaag, enkele Franse onderzoekers is het gelukt om een epoxyhars te ontwikkelen op basis van lijnolie en druivepitten. Mylène Stemmelen, Vincent Lapinte (University of Montpellier II) presenteerden de elegante oplossing op de najaarsconferentie van de American Chemical Society (ACS). Ondanks de belasting bij verhoogde temperatuur nog niet om te juigen is, denken de onderzoekers dat een grote stap voorwaarts is gemaakt in het vinden van een groene vervanger van bisfenol A in epoxyharsen.

Er zijn meerdere mensen geweest die geprobeerd hebben om uit lijnolie een epoxyhars (ELO) te maken, echter een van de basiseigenschappen van een hars is dat het een drie-dimensionaal netwerk vormt. Ze kregen het voor elkaar om een twee dimensionale verbinding te maken maar deze waren dus niet geschikt als vervanger. Een drie dimensionaal netwerk te vormen was mogelijk door crosslinking met alkylamines maar deze zijn weer op aardolie gebaseerd. Van de regen in de drup.

Stemmelen en Lapinte namen als basis ook ELO, is al goedgekeurd door de FDA voor toepassing in voedselindustrie, maar als crosslinker, nodig om het 3D netwerk te vormen namen ze geen man-made chemical (alkylamines). Het blijkt dat druivepitten, behandeld met cysteamine, ook de crosslinker alkylamines vormt.

Doel is nu om op zoek te gaan naar groene stofjes welke een steviger netwerk uit druivenpitten vormt, op weg naar het groene epoxyhars.

Bronnen: C2W en C&EN

Hieronder een filmpje over de productie van blikjes (@ sigmund en tegengas: bedankt voor de aanvulling :).