<< error >> (our Markdown requires valid webpage links, not image links, see manual)

STIVORO: nog veel viezerder dan roken

“De rol van passief roken bij het ontstaan van chronische ziektes heeft geen wetenschappelijke onderbouwing. Er is geen bewijs dat ook maar één New Yorker ooit is overleden aan de gevolgen van meeroken. Het verband tussen passief roken en voortijdig overlijden (…) is behoorlijk vergezocht.” – Elizabeth Whelan, voorzitster van de Amerikaanse Wetenschaps- en Gezondheidsraad ACSH (en bepaald geen vriendje van de tabaksindustrie)

Maak jezelf onmisbaar

Op een van mijn reisjes naar de VS werd aan het begin van de vlucht meegedeeld dat de FAA vanaf vandaag had verzonnen dat het om veiligheidsredenen niet meer was toegestaan de toiletten vóór je te gebruiken omdat je daarmee het personeel te veel in de weg liep. Nadat het karretje met verfrissingen twee keer vast was komen komen te zitten omdat passagiers na afloop van hun grote of kleine boodschap weer naar hun stoel terugwilden, besloot de gezagvoerder dat het misschien veiliger was als de voorste tien rijen toch maar wél naar voren gingen. Volgens een medepassagier was dit “typisch FAA”: om de zoveel tijd iets uitvaardigen (of intrekken), zodat de overheid er regelmatig aan wordt herinnerd dat ze bestaan en absoluut niet kunnen worden gemist.
In Nederland hebben we weliswaar geen FAA, maar als ik zou moeten vergelijken, kom ik al snel op Stivoro.

Stivoro is (of mag ik al zeggen: was?) een organisatie die zichzelf onmisbaar hield door het zorgvuldig scheiden van serieus wetenschappelijk onderzoek en junk science, waarna de laatste categorie aan Kabinet en Kamer werd doorgestuurd om er wetten van te maken. Je kent het soort onderzoeken wel: met veel bombarie juichen dat na invoering van het rookverbod bij de huisartsenpost te Schubbevaginaveen het aantal patiënten met hartproblemen 83% is gedaald en vergeten te vermelden dat deze patiënten tegenwoordig rechtstreeks naar het ziekenhuis moeten worden gebracht. Over veranderde omgevingsfactoren zul je in zo’n “onderzoek” nooit iets lezen, alles komt door roken of niet roken.

Ook wetenschappers die nieuwe rookontdekkingen rechtstreeks naar het ministerie stuurden kregen met dit informatiefilter te maken middels een bedankje dat hun inspanningen ongelezen ter beoordeling aan Stivoro waren doorgezonden, waarna Stivoro tijdens het maandelijks babbeltje op het ministerie (Stivoro had als enige belangenorganisatie rechtstreeks toegang tot de minister) vrolijk meldde dat er geen rookvuiltje aan de lucht was en dat berichten over doorgezaagde stoelpoten wegens wetenschapsfraude of een totaal gebrek aan onderbouwing niet serieus hoefden te worden genomen.
.

Het EPA-onderzoek

In december 1992 publiceerde de Amerikaanse overheidsorganisatie EPA (Environmental Protection Agency) de conclusies van een onderzoek waaruit bleek dat “omgevingsrook” (ETS / Environmental Tobacco Smoke) verantwoordelijk was voor het overlijden van 3.000 Amerikaanse niet-rokers per jaar en dat 150.000 tot 300.000 Amerikaanse kinderen jonger dan 18 maanden er longontsteking of bronchitis van kregen. Deze conclusies werden de basis voor de Amerikaanse anti-rookwetten, die op hun beurt weer model zouden staan voor anti-rookwetten in landen als Nederland.

Wat er precies was onderzocht en hoe de resultaten tot stand waren gekomen bleef grotendeels geheim en er moest een rechter aan te pas komen voordat duidelijk werd dat er helemaal niets was onderzocht, maar selectief uit bestaande onderzoeken was geciteerd (die voor het merendeel op totaal andere conclusies uitkwamen), waarna bovendien een paar wetenschappelijke definities moesten worden opgerekt omdat het gewenste resultaat er nog steeds niet uitkwam.

Toch wordt het EPA-onderzoek door veel overheidsinstanties als standaardwerk beschouwd, net als bijvoorbeeld het “Helena-rapport” waar zelfs nog méér met cijfers was gegoocheld. Helaas kan in de VS een wet die op onjuiste info is gebaseerd pas worden ingetrokken na nieuw origineel onderzoek en dat is sinds diezelfde anti-rookwetten niet meer toegestaan.

Toxicologie? Nee hoor, doen we niet aan

Een tweede stoelpoot onder de Amerikaanse anti-rookwetgeving was het negeren van de hoofdregel van de toxicologie (de wetenschap die zich bezig houdt met giftige stoffen): “Niet de aanwezigheid, maar de hoeveelheid“. Niks buitenissigs, iedere kleuter van 4 kan je vertellen dat je van vijf snoepjes niet misselijk wordt en van een hele zak snoepjes wél en als ik 1/1000 van een dodelijke hoeveelheid strychnine in mijn koffie zou gooien (0,1 mg dus), knipper ik waarschijnlijk niet eens met mijn ogen, terwijl het dan nog steeds een van de allersterkste vergiften is.

In publicaties van de Amerikaanse overheid bleek tabaksrook echter over een geheel eigen natuur- en scheikunde te beschikken. Een verband tussen dosis en risico bestond niet meer en tabaksrook was vanaf nu in iedere denkbare hoeveelheid levensgevaarlijk. (Kijk uit! Een tabaksmolecuul! AAAAAARGH! TE LAAT!) Toch is op een enkele kluizenaar boven de boomgrens na iedereen wel eens met een minimumdosis tabaksrook in aanraking gekomen, dus waar zijn al die meerook-doden? Wereldwijd zouden dat er duizenden tot honderdduizenden per jaar moeten zijn en volgens Stivoro gaan er 144.000 mensen dood als hun subsidie wordt ingetrokken, dus noem er eens drie? Hoezo “die informatie hebben we niet“?

Nu weten we dat onderzoeken in opdracht van de tabaksindustrie met een paar pond zout moeten worden genomen. In het verleden hebben ze vaak genoeg gelogen, dus iemand die onderzoek financiert waarmee Evil Big Tobacco in de wielen wordt gereden, móét gewoon wel een good guy zijn. En iedereen die vindt van niet, is rijp voor de aluhoedjes-afdeling of staat op de steekpenningenlijst! (Wat, nooit in een film twee schurken tegenover elkaar zien staan?)

Tweedehands rook: kort historisch overzicht

Het idee van de gevaren van tweedehands rook (“SHS”) komt oorspronkelijk uit de trukendoos van Adolf H. (achternaam geheim i.v.m. Godwinroepers), die zelf fanatiek anti-tabak was. Er werd zelfs onderzoek gepleegd: proefpersonen werden opgesloten in een kast die werd volgepompt met tabaksrook en aangezien iedereen dat niet lekker vond, was het bewijs afdoende geleverd. Later werd het fenomeen tijdelijk herontdekt door Amerikaanse advocaten die voor hun cliënten onder dure huurcontracten wilden uitkomen, maar tot het eind van de jaren 80 hoorden we er weinig meer over.
In 1950 werd het eerste onderzoek gepubliceerd dat een verband legde tussen roken en longkanker, waardoor roken met name in de VS snel aan populariteit verloor. Ook de rest van de wereld besefte langzamerhand dat roken niet chic, hip en cool meer was en in de zeventiger jaren raakte roken wereldwijd definitief op zijn retour. Je kunt je dus afvragen waarom twintig jaar later honderden miljoenen in campagnes worden gepompt om die laatste paar rokers als halve criminelen af te schilderen met een verhaal waar iedere eerstejaars toxicoloog zich een kriek om zou lachen. Het lijkt wel of iemand haast heeft en nog snel even een graantje wil meepikken!
Als we het idee laten varen van een overheid die oprecht met onze gezondheid is begaan (bwahahahahahahahaha *proest*) en we alle anti-meerookcampagnes van de laatste 20 jaar nauwkeurig bezien, valt op dat die campagnes er niet op uit zijn om mensen te laten stoppen met roken, maar ze zo snel mogelijk te laten stoppen – en daarvoor heb je natuurlijk “hulpjes” nodig. Pillen, sprays, nicotinepleisters en -kauwgum, alles om je omgeving te laten ophouden jou de hele tijd aan te kijken alsof je zojuist op het tapijt hebt gepoept.

Volg die broodkruimels!

Nicotinevervangers zijn een regelrechte goudmijn: alleen al aan nicotinepleisters en -kauwgum bedraagt de jaarlijkse omzet 1,6 miljard dollar (exclusief eventuele bijkomende pilletjes). Die kassa draait al 20 jaar en de tabaksindustrie is dus zeker niet de enige waar miljardenbelangen op het spel staan – en tevens niet de enige bij wiens onderzoeken de nodige vraagtekens moeten worden gezet. Omdat we niet als samenzwerings-theoretici willen worden afgevlamd, voert onze tocht niet langs tientallen mysterieuze lege BV’s, maar gaan we op zoek naar een ouderwets degelijk broodkruimelspoor. Want dat is er – en eigenlijk zijn het er zelfs een heleboel, want er wordt amper geheim van gemaakt.
Een van de grootste financiers van anti-rookinitiatieven en -onderzoek is de Robert Wood Johnson Stichting (RWJF), die met honderden miljoenen smijt (.pdf) of je een emmer leeggooit. Officieel is deze stichting onafhankelijk, hoewel er érg veel hoge (ex-)piefen van farmaceuticagigant Johnson & Johnson in de directie zitten en ze heel toevallig ook nog eens de grootste aandeelhouder van J&J zijn, die eveneens volkomen toevallig een van de belangrijkste producenten van nicotinevervangers is. Dat zijn geen kruimels meer, dat zijn complete broden.
Andere namen die we op die manier tegenkomen zijn GlaxoSmithKline (eveneens een farma-reus) en surprise, surprise tabaksgigant Philip Morris, die kennelijk een mooie gelegenheid zag om wat kleinere concurrenten legaal uit de weg te ruimen. Er zullen immers altijd wel mensen blijven roken en dan kan het geen kwaad om de enig overgebleven leverancier te zijn.
Zowel bij de onderzoeken van het pro- als het anti-kamp bestaat dus voldoende grond voor flinke vraagtekens en de diverse regeringen (die dit heus wel weten) kiezen niet voor wetenschap, maar voor de wetenschap die het best bij de publieke opinie past. Je zult tenslotte maar op je dak krijgen dat kiezers denken dat je pro-tabak bent omdat je niet bereid bent blind in de voorgehouden koeken van Johnson & Johnson en GlaxoSmithKline te happen.

Okseldiep in uitlaat

Zelfs vele rokers zullen het ermee eens zijn: roken is vies. En met mensen die niet tegen rook kunnen (met uitzondering van Pavlov-hoestjes zodra iemand een sigaret dreigt te trekken) hoor je rekening te houden. Punt uit. Wat echter niet kan is mensen die géén last van tabaksrook hebben op stang te jagen met cijfers die door een miljardenbedrijf uit een hoge hoed zijn getrokken, want hoe je het ook keert of wendt, dat is gewoon fraude.
Wie weet wordt ooit bewezen dat meeroken écht gevaarlijk is, of juist een immunologisch effect blijkt te hebben (d.w.z. dat een lichte rookdosis minder vatbaar maakt voor zwaardere doses – ook dit is al eens uit een onderzoek gerold) of helemaal niet van belang is omdat de concentratie simpelweg te laag is. Tot op heden heeft echter geen enkel serieus onderzoek waarbij alle belangrijke omgevingsfactoren zijn meegewogen een significante risicoverhoging of -verlaging laten zien en volgens de anti-rookstichtingen moeten we dus maar genoegen nemen met niet-significante resultaten (van wel 1 op de 5 rookonderzoeken) en “wat iedereen weet”, zoals iedereen ooit wist dat de aarde plat was en algemeen bekend is dat boxershorts beter zijn voor de kwaliteit van sperma.
Nu wil ik niet beweren dat Onze Kabinetten en clubjes als Stivoro daadwerkelijk frauderen of okseldiep in de uitlaat van bedrijven als J&J en GSK zitten, want daar zijn ze gewoon te onbenullig voor en we zijn hier tenslotte niet in Amerika. Maar wanneer je als overheidsinstantie stug blijft volhouden dat er alleen maar J&J+GSK-koek bestaat terwijl het overgrote deel van hun koekverpakkingen gevuld is met konijnenkeutels, moet je niet raar opkijken als je daar op een gegeven moment geen subsidie meer voor krijgt.

www.krapuul.nl