Energienet is leuke melkkoe

De netbeheerders verhogen volgend jaar opnieuw flink de tarieven. Waarom doen deze kerngezonde overheidsbedrijven dat? En hoe?

Als u gas en stroom afneemt, betaalt u voor het transport daarvan. Via de energienota betaalt u aan de regionale beheerders van de gas- en elektriciteitsnetten, die volledig in handen zijn van de overheid.

Omdat netbeheerders als Alliander en Enexis overheidsmonopolisten zijn, bepaalt de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) met hoeveel de tarieven mogen stijgen. Volgend jaar gaat het om gemiddeld 7 procent, maakte de NMa laatst bekend, terwijl de tarieven dit jaar al met bijna 9 procent waren gestegen. Een gemiddeld huishouden betaalt daardoor ruim 40 euro meer dan twee jaar geleden.

Verbazingwekkend, vindt de Vereniging Eigen Huis. De organisatie gaat bezwaar maken tegen het besluit en zal volgend jaar de publiciteit opzoeken over de kwestie, bevestigt de woordvoerder tegenover FTM. Ook de VEMW (belangenorganisatie van zakelijke energiegebruikers) snapt niets van de opeenvolgende tariefsverhogingen, op het moment dat de netbeheerders “enorme winsten” maken.

Jaloersmakende marges
En inderdaad, wie de cijfers van de drie grootste netbeheerders naast elkaar legt, constateert dat het kerngezonde bedrijven zijn. Zo boekte Alliander (de grootste met 5,6 miljoen klanten) in 2011 een winst na belasting van 251 miljoen euro, 13 procent meer dan het jaar ervoor. Bij Stedin groeide de winst zelfs van 70 naar 152 miljoen euro, meer dan een verdubbeling. Ook Enexis liet een gezonde winstgroei zien naar 229 miljoen. De marges zijn jaloersmakend: in alle drie de gevallen ruim boven de tien procent.

Hoe kunnen de tarieven dan omhoog gaan? De NMa heeft iets verzonnen om de omzet van zeer winstgevende bedrijven verder op te drijven. Nadat de netbeheerders hun jaarlijkse tariefvoorstellen hebben gedaan, corrigeert de NMa de tarieven aan de hand van onder meer de inflatie en de “x-factor”. Dat laatste staat voor een “korting ter bevordering van de doelmatige bedrijfsvoering”, zoals omschreven in de Elektriciteitswet. Bedoeling van de korting is om de netbeheerders een prikkel te geven efficiënter te werken.

De x-factor
Je zou verwachten dat een korting ook daadwerkelijk een korting is zoals de wet het lijkt te bedoelen, maar dat is het niet. De x-factor heeft van de mededingingsautoriteit een negatieve waarde gekregen, en hopakee: tariefstijging. De VEMW claimt dat de handelswijze in strijd is met de Elektriciteitswet, die in art 41 lid 3 zegt:

“De korting ter bevordering van de doelmatige bedrijfsvoering heeft onder meer ten doel te bereiken dat de netbeheerder in ieder geval geen rendement kan behalen dat hoger is dan in het economische verkeer gebruikelijk.” Lastig om hier de bevoegdheid in te zien om het tegenovergestelde van een korting, namelijk een opslag, vast te stellen. Een procedure van de VEMW tegen de NMa moet hierover volgend voorjaar uitsluitsel bieden, zegt de directeur van de belangenorganisatie Hans Grünfeld.

Volgens de toezichthouder is de negatieve doelmatigheidskorting nodig, nu netbeheerders moeten investeren in hun netwerk, onder meer door de groei van duurzame energieproductie, de aanleg van infrastructuur voor elektrisch vervoer en de komst van het veelbesproken smart grid, dat in staat is om het wisselende aanbod van duurzame stroom in goede banen te leiden. Daarvoor moeten de bedrijven de kapitaalmarkt op, en dat kost geld.

Dividend
Vraag is alleen of die investeringen wel doelmatig zijn, zonder tucht van de markt. Bovendien kun je je afvragen of de investeringen wel een tariefstijging van 16 procent in twee jaar rechtvaardigen. In tegenstelling tot Alliander en Stedin beperkt Enexis de tariefstijging tot inflatieniveau - zij kunnen het dus wel. Het feit dat de netbeheerders als publieke organisaties zulke grote winsten maken, doet al bij voorbaat twijfelen of ze wel doelmatig te werk gaan, zoals de wetgever zo graag wil.

De aandeelhouders van de netbeheerders, in hoofdzaak provincies, hoor je er niet over. Niks mis met een beetje dividend, toch?

www.ftm.nl