Obama verspeelt krediet in islamitische wereld

De Amerikaanse president Barack Obama lijkt alle winst te verliezen die hij de voorbije tien maanden had geboekt in zijn relatie met de islamitische wereld. Dat heeft veel te maken met ontwikkelingen waarop de VS geen greep hebben, maar ook met een gebrek aan opvolging van zijn ambitieuze voornemens.

De voorbije maanden kwam er voor de VS veel slecht nieuws uit het Midden-Oosten en andere landen uit de islamitische wereld. In Pakistan kon de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton bij haar bezoek vorige week vaststellen dat de anti-Amerikaanse gevoelens weer duidelijk toenemen. In Israël blijft premier Benjamin Netanyahu doof voor de Amerikaanse eis dat er een einde komt aan de bouw van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.

De herverkiezing van de omstreden Afghaanse president Hamid Karzai doet verdere vragen rijzen bij de uitzichten voor de oorlog die de Verenigde Staten en hun bondgenoten voeren om het land te stabiliseren. Iran wil maar niet instemmen met het door de VS gesteunde plan om de verrijking van uranium uit te besteden aan het buitenland. Een nieuwe reeks van verwoestende bomaanslagen in Irak doet vrezen voor een nieuwe opstoot van etnisch en religieus geweld in dat land, terwijl de Amerikaanse toenadering tussen de VS en Syrië stilgevallen lijkt.

Ontgoocheling

In de VS en in de islamitische wereld groeit de ontgoocheling over het beleid van de nieuwe Amerikaanse regering in de regio. "Vooral in de Arabische wereld is er een algemene bezorgdheid dat de regering in geen enkel dossier resultaten boekt", zegt Chas Freeman, een voormalige VS-ambassadeur in Saoedi-Arabië. "Er was een groot verschil tussen de manier waarop Obama als persoon werd bekeken en de regering als instelling. Maar stilaan begint Obama ook te lijden onder de negatieve indruk die de regio van de Amerikaanse regering heeft, in plaats van die gevoelens zoals vroeger te overstijgen."

"Obama slaagde er goed over te brengen welke relatie hij wil met de islamitische wereld, vooral met zijn toespraken in Istanbul (in april) en in Caïro (in juni)", zegt Steven Clemons van de New America Foundation, een Amerikaanse denktank. "Hij begon daarmee ook het beeld van de VS in de regio te veranderen. Maar die woorden werden niet gevolgd door een diepgaande hervorming van het beleid tegenover Afghanistan, Iran, Syrië en de Palestijnen die te vergelijken zou zijn met de manier waarop Richard Nixon bijvoorbeeld de relaties met China op een nieuwe leest schoeide. Als Obama dat wel had gedaan, zouden de trends die we in de regio vaststellen waarschijnlijk niet zo negatief zijn als nu."

Afghanistan

Van alle problemen waarmee de VS in de islamitische wereld geconfronteerd worden, is Afghanistan ongetwijfeld het grootste. De bevelvoerders van de Amerikaanse troepen in Afghanistan vragen om een troepenversterking van 44.000 manschappen, bovenop de 68.000 soldaten die er nu al zijn. De meeste waarnemers verwachten dat Obama zal instemmen met een forse troepenverhoging.

Maar sommige experts vrezen dat die versterking contraproductief kan uitpakken. In Afghanistan dreigen de Amerikaanse troepen nog meer beschouwd te worden als bondgenoten van een corrupt regime. In het buurland Pakistan kan een nog grotere druk van de VS op de regering de wrevel bij de bevolking verder doen toenemen.

"Naarmate de oorlog in Afghanistan meer als een Amerikaanse zaak wordt gezien, riskeren we de verschillende milities die wij onder de noemer van de Taliban samenbrengen, hechter samen te smeden. We zullen ook meer mensen in de strijd (tegen de VS) betrekken die helemaal geen sympathie hebben voor de Taliban", oordeelt Paul Pillar, een gepensioneerde CIA-analyst en expert voor het Nabije Oosten en Zuid-Azië.

Nederzettingen

Even problematisch lijkt de nieuwe houding van de Amerikaanse regering tegenover de bouw van bijkomende Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Obama en buitenlandminister Clinton eisten in mei nog dat Israël elke uitbreiding van de bestaande nederzettingen zou stopzetten. Maar deze week had Clinton lof voor het aanbod van Netanyahu om de groei van de nederzettingen voor een jaar "in te perken" om nieuwe vredesonderhandelingen met de Palestijnen mogelijk te maken. Tegelijk verweet ze de Palestijnse president Mahmoud Abbas dat die de volledige bevriezing van de bouwactiviteiten als voorwaarde blijft stellen voor de Palestijnse deelname aan die onderhandelingen.

Amr Moussa, de secretaris-generaal van de Arabische Liga, noemde de uithaal van Clinton aan het adres van Abbas "een kaakslag". Volgens hem zet Washington stappen achteruit. "We zitten weer in dezelfde vicieuze cirkel als in de jaren negentig", oordeelde Amr Moussa. Andere Arabische commentatoren lieten horen dat er volgens hen geen grote verschillen meer zijn tussen de aanpak van Obama en het beleid dat diens voorganger George W. Bush op het einde van zijn ambtstermijn voerde.

"Er bestond al een groeiend scepticisme in de regio, en ik vermoed dat de capitulatie voor Netanyahu dat gevoel zal doen omslaan in achterdocht", zegt Freeman, de voormalige VS-ambassadeur in Saoedi-Arabië.

Door, Jim Lobe.