<< error >> (our Markdown requires webpage links, not image links, see manual)

De ongelijkheid is weer net zo groot als in de jaren dertig

De economische ongelijkheid in westerse landen neemt toe en dit veroorzaakt op sommige plekken spanningen. Onder meer in New York.
Op 1 januari wordt Bill de Blasio de nieuwe burgemeester van de stad. Hij werd gekozen omdat hij beloofde een einde te maken aan de grote ongelijkheid die de stad verdeelt. Hij wil de rijkste inwoners extra belasting laten betalen, om met dat geld onder andere te investeren in onderwijs en ziekteverlof.
Het is een mooi streven in New York, de Amerikaanse stad met de grootste inkomensongelijkheid. Maar veel maatregelen vereisen de steun van het staatsparlement en het is onzeker of de nieuwe burgemeester die zal krijgen. Het terugdringen van ongelijkheid is een politiek gevoelige zaak. Al was het maar omdat dan blijkt dat Amerika toch niet het land is van gelijke kansen voor ieder.
Meer schulden
Op de zogenaamde Gini-index, een index die sociaal-economische ongelijkheid meet op een schaal van 0 tot 1, scoren de VS zo laag (0.47) dat het land geregeld het verwijt krijgt afgedaald te zijn tot het niveau van de Derde Wereld. Ter vergelijking: Nederland scoort ongeveer 0,30. De lijst wordt aangevoerd door Zweden met 0,23 en eindigt met Zuid-Afrika met 0,65.

Toenemende ongelijkheid is sinds de jaren zestig een zorgwekkende trend in veel westerse landen. In de jaren zestig scoorde de VS nog 0,38 op de Gini-index. En Nederland was het meest egalitair in de jaren zeventig met een score van 0,24. Maar door technologische ontwikkelingen en globalisering is vooral in de VS de ongelijkheid scherp toegenomen. Grote bedrijven hebben kleine bedrijven opgeslokt, waardoor de winst over minder mensen wordt verdeeld en er meer mensen zijn op de werkvloer die minder verdienen.

Zo'n grote ongelijkheid in rijkdom is er niet meer geweest sinds ongeveer 1930. Grote ongelijkheid kan economische crises veroorzaken, als steeds meer mensen zich in de schulden steken omdat hun koopkracht te laag is om de economie op de been te houden.

Sociale mobiliteit
De toenemende ongelijkheid werkt ook door in de sociale verhoudingen. Uit onderzoek blijkt dat er meer echtscheidingen zijn in gebieden waar de economische ongelijkheid toeneemt (de financiële problemen ondermijnen de stabiliteit van huwelijken). Instanties kunnen mensen die onder financiële druk staan ook minder goed beschermen tegen nieuwe bedreigingen, zoals de Amerikaanse schrijver George Packer ook laat zien in zijn nieuwste boek 'The Unwinding', waarmee hij net de National Book Award heeft gewonnen.

Nog erger is dat de sociale mobiliteit in de VS sterk is afgenomen. De kans om je omhoog te werken uit een achterstandspositie is veel groter in een 'socialistisch' land als Denemarken dan in de VS, waar veel mensen in de inkomensklasse blijven hangen waarin ze werden geboren. Meer dan elders bepaalt de afkomst in de VS je toekomst.

Hieraan liggen wel degelijk politieke keuzes ten grondslag. De econoom Joseph Stiglitz beweert in zijn recente boek 'The price of inequality' dat politici en de financiële elite schuldig zijn aan de toegenomen economische ongelijkheid. Politici hebben zich laten inpalmen door de financiële sector en zijn overgegaan tot deregulering. Ook Barack Obama heeft weinig gedaan om echte hervormingen door te drukken op Wall Street, waardoor er geen tegenkrachten zijn georganiseerd om de inkomensverschillen de kop in te drukken.

Onzekerheid en verwarring
Er zal een nieuw politiek elan nodig zijn om net als in de jaren dertig van de vorige eeuw weer te kiezen voor sociaal-economische gelijkheid. Dat zie ik in de VS nog niet zo snel gebeuren. Veel burgers vinden dat het je eigen schuld is als je niet hoger opklimt op de maatschappelijke ladder.

Maar ook in Nederland wordt veel gesproken over eigen verantwoordelijkheid, schaalvergroting en deregulering, waardoor de ongelijkheid zal toenemen. In Nederland is de solidariteit nog sterk, maar ook hier nemen de onzekerheid en verwarring toe over de mate waarin wij verantwoordelijkheid zouden moeten nemen voor elkaar. Bezuinigingen op woningcorporaties, studiebeurzen, sociale diensten en voorzieningen voor gehandicapten hebben ook gevolgen voor de ongelijkheid in de samenleving.

www.trouw.nl