Mythes over de industriële revolutie

Filosoof Ad Verbrugge haalt in Het Filosofisch Kwintet alle bekende vooroordelen over het kapitalisme en de industrialisatie van stal. Vrouwen en kinderen zouden zijn gedwongen tegen lage lonen in fabrieken te werken. De harmonieuze prekapitalistische samenleving werd verwoest.

Verbrugge reproduceert de kritiek van Karl Marx en verkondigt dus socialistische prietpraat. De werkelijkheid was dat vrouwen en kinderen graag in de Britse fabrieken werkten. En die mooie, traditionele samenleving van voor het kapitalisme? Die heeft nooit bestaan.

Voor de industrialisatie was het leven van de gemiddelde Europeaan kort en onaangenaam. "Er was niets romantisch noch benijdenswaardig aan een familie die samenleefde en -werkte in een slecht verlicht, onvoldoende geventileerd en slecht gebouwd huisje," schrijft Robert Hessen in "The Effects of the Industrial Revolution on Women and Children" (1966). Ouders en kinderen werkten van zonsopgang tot zonsondergang en stierven vaak voor hun dertigste aan ziekte of uitputting.

Het lot van kinderen in preïndustrieel Engeland was naar moderne maatstaven buitengewoon treurig. Zo stelde de filosoof John Locke al in 1697 voor om kinderen van drie jaar en ouder te leren zelf te kost te verdienen. "Wat zij thuis van hun ouders krijgen," zo stelde hij vast, "is zelden meer dan brood en water, dat zeer schaars is."

Hoe verging het de kinderen van de arbeidersklasse daarentegen onder het kapitalisme? In Human Action (1949) herinnert de econoom Ludwig von Mises lezers eraan dat zij in de fabrieken weinig verdienden, "maar desalniettemin veel meer dan deze paupers zouden hebben kunnen verdienen in andere banen. Het is een verdraaiing van de feiten om te beweren dat de fabrieken de huisvrouwen van het aanrecht afvoerden en kinderen van het spelen.

Deze vrouwen hadden niets om mee te koken en hun kinderen te voeden. Deze kinderen waren berooid en uitgehongerd. Hun enige toevlucht was de fabriek. Het heeft hen, in de strikte betekenis van het woord, gered: van de dood door uithongering.

En dit is wat de socialisten "onmenselijk" zo niet "wreed" achten, stelt Von Mises vast. Precies.

Maar, zullen diezelfde socialisten roepen, het was toch wel de overheid die de kinderarbeid aan banden legde! Ook dat blijkt niet helemaal het geval te zijn geweest.

Hessen wijst er in zijn artikel op dat de eerste kinderwetten in Engeland de uren en lonen van schoorsteenvegers reguleerde, een vuil en gevaarlijke karwei dat al lang voor de opkomst van het kapitalisme bestond. De eerste wetten die kinderarbeid in de fabrieken beperkten, golden voor de parishes, overheidsorganen die weeskinderen aan het werk zetten!

De daaropvolgende Factory Acts hadden tot gevolg dat de eigenaren van groeiende, moderne fabrieken niet meer de moeite namen om kinderen aan te nemen.> Het resultaat van overheidsinmenging was dat deze ontslagen kinderen, die moest werken om te overleven, werden gedwongen om banen zoeken in kleinere, oudere en afgelegen fabrieken waar de arbeidsvoorwaarden, sanitaire voorzieningen en veiligheid beduidend minder waren.

Kinderen die geen vervangend werk konden vinden, wachtten hetzelfde lot als kinderen een eeuw eerder, dat van onregelmatige landarbeid of erger, in de woorden van Von Mises, om het land te "besmetten als landlopers, bedelaars, zwervers, rovers en prostituees."

Het was niet wetgeving die in Engeland een einde maakte aan de kinderarbeid. Het was die neiging van het kapitalisme "om alles in beweging te brengen," zoals Verbrugge het verwoordt. Ouders gingen genoeg geld verdienen om een gezin te kunnen onderhouden. De gemiddelde levensverwachting steeg, de kindersterfte nam af. Britten namen daarom minder kinderen (die hen in hun laatste levensjaren zouden onderhouden). Het kapitalisme betekende dan ook vooral voor de onderklasse een ongekende vooruitgang. Toch zijn het wereldverbeteraars die juist voor die groep zeggen op te komen die leugens verspreiden over het kapitalisme, waardoor diezelfde groep langer, onnodig, in armoede leeft.