Commerciële zaden schadelijk voor boeren en biodiversiteit

Grote biotechnologiebedrijven beroven kleine boeren niet alleen van een belangrijke manier van werken, maar drijven ook de voedselprijzen op. Dat staat in een nieuw rapport van de Verenigde Naties.

"Excessieve bescherming van intellectuele eigendomsrechten in de landbouw is eerder een obstakel dan een aanmoediging voor innovatie", zegt Olivier De Schutter, bijzonder VN-rapporteur inzake het recht op voedsel en auteur van het rapport.

Bij de presentatie van het rapport 'Seed Policies and the Right to Food' deze week, wees De Schutter erop dat de wereldwijde zaadhandel gedomineerd wordt door slechts tien bedrijven.

Er zijn momenteel twee manieren waarop boeren aan zaden komen: door ze het ene jaar te bewaren voor het volgende jaar en ze op lokaal niveau uit te wisselen, of door gebruik te maken van commerciële, door regelgevende instanties gecertificeerde 'verbeterde zaden'.

Het traditionele systeem staat volgens het rapport steeds meer onder druk als gevolg van verwaarlozing van het landbouwbeleid. Het commerciële systeem bloeit daarentegen, als gevolg van de globalisering en versteviging van de intellectuele eigendomswetgeving door instituten zoals de Wereldhandelsorganisatie.

"Deze trend moet gekeerd worden", zei De Schutter. "We hebben beide systemen nodig om te zorgen voor voedselzekerheid en om een antwoord te formuleren op de klimaatverandering. Elk systeem heeft zijn eigen, specifieke functie en komt tegemoet aan verschillende behoeften."

Biodiversiteit

Het rapport suggereert dat verbeterde, gecertificeerde zaadvarianten voor hogere opbrengsten kunnen zorgen en wenselijke eigenschappen hebben. Tegelijkertijd moet het lokale systeem van bewaren en uitwisselen door boeren echter gestimuleerd worden.

"De meeste boeren werken nog volgens dit systeem", zei De Schutter. "Als je de ervaring van deze kleine boeren - die hun land en behoefte goed kennen - combineert met het beste wat de wetenschap te bieden heeft, kunnen we grote vooruitgang boeken."

Het rapport waarschuwt dat overmatig gebruik van commerciële zaden kan leiden tot verlies van biodiversiteit. Het citeert verschillende onderzoeken waaruit blijkt dat de wereld al ongeveer 75 procent van zijn plantaardige genetische diversiteit verloren heeft als gevolg van een afgezwakt traditioneel zaadsysteem.

Genetische veranderde zaden hebben niet alleen een negatieve impact op de biodiversiteit, ze zijn ook erg duur. Uit onderzoek is gebleken dat veel kleine boeren in ontwikkelingslanden in de schulden raken door het gebruik van deze zaden.

De Schutter zei dat kleine boeren betere wettelijke bescherming moeten krijgen van regeringen. Als dat niet gebeurt, kan de huidige situatie uitmonden in"een serieuze bedreiging" voor de voedselzekerheid. "Het intellectuele eigendomsregime werkt niet voor arme boeren in ontwikkelingslanden."

Hij riep op een einde te maken aan de wereldwijde handelsongelijkheid en wees erop dat het Noorden nog steeds een dominante rol speelt bij het maken van beleid. Ontwikkelingslanden spelen een marginale rol, ondanks hun forse bijdrage aan de landbouwproductie.

"Zevenennegentig procent van alle patenten is in het bezit van bedrijven in het Noorden", zei hij. "Er is sprake van verticale concentratie en dat is een serieuze dreiging. Landen moeten hun regels opnieuw tegen het licht houden en lokale zadenbanken opzetten."

Wereldwijd bezitten tien zaadbedrijven 67 procent van de markt. Het grootste bedrijf, Monsanto, neemt 23 procent voor zijn rekening. Monsanto, Syngenta en DuPont zijn samen goed voor 47 procent van de markt.

Door, Haider Rizvi.