Macro-economie nader bekeken: deel 1, officiële verklaring van de grote depressie

Voor wie meer over macro-economie wil weten heb ik een stuk (vrij) vertaald (http://www.thefreemanonline.org/featured/the-great-depression-according-to-milton-friedman/). Milton Friedman (1) is nobelprijswinnaar in de macro-economie. Veel van zijn wetenschappelijke werk heeft hij besteed aan het functioneren van Federal Reserve Bank (FED).

In dit stuk worden zowel macro-economische theorieën uiteengezet en toegelicht hoe de FED de grote depressie heeft veroorzaakt in plaats van voorkomen. Wat ook zal blijken is dat het Nederlandse HAVO en VWO onderwijs hopeloos achterhaalde economische ideeën gebruikt om mensen in te onderwijzen. Deze achterhaalde ideeën propageren actief overheidsingrijpen. De ‘‘nieuwe’’ ideeën stellen echter dat geen/amper overheidsingrijpen beter is. Ik hoop met dit stuk een toegankelijk handvat te bieden in de wereld van macro-economie en hoe deze ideeën rechtstreeks ingrijpen op uw vrijheid.

In dit stuk wordt ten eerste ingegaan op Friedman (een monetarist) en het Keynesianisme. Er zijn stukken meer ‘‘smaakjes’’ te krijgen in deze dynamische wereld, voor het overzicht hou ik het hierbij. Gezien de huidige depressie, die nu in ontwikkeling is, leek me dit interessant om met u te delen. Tevens wordt ingegaan op denken binnen een ander monetair stelsel dan als we nu kennen. In die tijd was er sprake van de goudenstandaard (0). Nu zitten we in een fiatgeldsysteem, daarover meer in het volgende stuk. Ik neem aan dat u weet dat ik geen voorstander van het fiatgeld ben.

Er zijn slechts weinig zaken die net zoveel impact op de VS hebben gehad als de grote depressie. In de periode tussen 1929 en 1941 zagen fundamentele veranderingen in de Amerikaanse politiek en economie. In deze periode stapte de VS van de gouden standaard af en er ontstond sociale zekerheid. Vanaf dat moment is de overheid begonnen met groeien.

De grote depressie heeft er voor gezorgd dat veel mensen denken dat een vrijemarkt inherent instabiel is en dus gemanaged moet worden door de overheid om zo grote macro-economische fluctuaties te voorkomen.

Dat dit idee onjuist is is al 40 jaar bekend. Milton Friendman en Anna Jacobson Schwartz hebben overtuigend aangetoond dat de FED’s monetaire beleid er voor heeft gezorgd dat de Grote Depressie de Grote Depressie is geworden. In 2002 heeft Ben Bernake (huidige FED baas) dit ‘‘bekend’’ in een speech die hij gaf tijdens Friedmans 90e verjaardag.

“I would like to say to Milton and Anna: Regarding the Great Depression, you’re right. We did it. We’re very sorry.” (2). Denkt u daar maar even over na. Ruim 70 jaar na dato geeft men verantwoordelijkheid toe. Toch apart dat, ondanks dat dit bekend is, de Europese Centrale Bank (ECB) is opgericht.

De lessen van Friedman, welke een vrijmarkt denker is, zijn helaas nog niet bij het grote publiek doorgedrongen ondanks dat ze al 40 jaar beschikbaar zijn. Zo goed als iedere econoom onderschrijft deze uitleg van het hoe en waarom van de grote depressie. Waarom weten zo weinig mensen dit? Misschien komt dit doordat deze kennis zich niet makkelijk laat omzetten naar ‘‘soundbites’’ voor politici welke opzoek zijn naar meer macht. Of is het dat mensen het prettiger vinden om de ‘‘kapitalisten’’ de schuld te geven in plaats van de heilige FED? Hoe dan ook dat is het een feit dat de economielessen op onder ander middelbare scholen (3) nooit zijn aangepast. Allicht dat anarchiel.com met zijn miljoenenpupliek *knipoog* daar verandering in kan brengen.

De reguliere verklaring van de grote depressie.

De standaarduitleg van de grote depressie, zoals op middelbare school wordt onderwezen, is dat deze is veroorzaakt door heftig en irrationele beursspeculaties die uiteindelijk leidden tot de grote aandelencrash van oktober 1929. De speculatie van investeerders was zo excessief - zo gaat het verhaal - dat de ‘bubble’’ knapte en zo de grootste depressie in de geschiedenis van de VS veroorzaakte.

Het belangrijkste punt van dit verhaal is dat de crash en de daar uit voortkomende depressie inherent zijn aan het kapitalistische systeem als dat niet werd gecontroleerd en gecorrigeerd, zoals onder President Hoover. Pas toen Roosevelt President werd, ‘‘jumpstarte’’ de economie weer. Er werd dus geclaimd dat Roosevelt met zijn ‘‘New Deal’’ niet alleen de economie weer aan de praat had gekregen, maar ook het kapitalisme van zichzelf had gered.

De meeste mensen weten niet dat achter deze verklaring een hele economische theorie zit, het Keynesianisme. (4). Het dominante economische paradigma tussen 1940 en 1970. Het begon in 1936 met de publicatie van het boek, General Theory of Employment, Interest, and Money. In dit boek ging hij in tegen de gevestigde ideeën van economen.

De meeste economen gingen uit van een idee dat vrijemarktmechanismen er altijd voor zorgde dat een economie niet in een depressie kan blijven ‘‘vastzitten’’ zoals in de grote depressie. Dat leek uiteraard onmogelijk gezien de realiteit van dat moment. In 1933 was bijna 25% van de bevolking werkloos en er leek geen einde in zicht. Keynes leek de juiste man voor dat tijdperk te zijn aangezien in zijn werk werd bevestigd dat het kapitalisme tegen zichzelf moest worden beschermd.

In de General Theory wees Keynes het idee dat de "boom & bust"-cyclus in een economie te wijten zijn aan expansief monetair (overheids)beleid gecombineerd voortdurende overheidinterventie af. Dit was tot dan wel het geval. Iedereen met andere ideeën noemde hij "klassiek economen". Hij stelde dat zijn General Theory in staat was zowel de goede als slechte tijden te verklaren.

Volgens Keynes is de totale vraag (AD) wat de economie draaiende houdt (sommigen noemen dit echter totale uitgaven). De AD kan worden onderverdeeld in 3 delen.

Persoonlijke Consumptie (C) Private Investeringen (I) en Overheidsuitgaven (G). Deze relatie is het best te zien in de formule AD = C + I + G. Als de totale vraag hoog is draait de economie sterk. Maar als deze, om wat voor reden dan ook, daalt, zullen bedrijven mensen moeten ontslaan, blijven ze met grote voorraden zitten en snijden dus ook de productie terug om overtollige voorraden in de toekomst te voorkomen. Al met al leidt dat dus tot toegenomen werkloosheid.

Het essentiële onderdeel in deze vergelijking zijn de private investeringen. Dit zijn uitgaven aan het bouwen van gebouwen, fabrieken, machines noem maar op. Dit onderdeel zorgt ervoor dat het systeem instabiel is, zo claimt Keynes. Dit aangezien zakenmensen/kapitalisten dierlijke instincten hebben. Zie ze als een kudde, als één schaap niet meer investeert zal niemand meer investeren en zo is een vreselijke economische neergangspiraal in werking gezet.

Van gewone neergang naar depressie

Hoe kom je van bovengeschetste neergang naar een diepe recessie zelfs een depressie? Als de economie afzwakt zal werkloosheid stijgen en dat heeft verlies van consumentenvertrouwen tot gevolg. Dit verloren vertrouwen zal als gevolg hebben dat mensen meer gaan sparen en minder zullen uitgeven.

Dit zal leiden tot een daling in C (persoonlijke uitgaven) uit bovenstaande formule waardoor de neergang wordt versterkt. Van belang om op te merken is dat zowel C als I afhangen van verwachtingen van individuen waarbij net is aangegeven dat I de irrationele zakenmensen/kapitalisten/investeerders zijn, hoe je ze ook wilt noemen.

Als zowel consumenten als kapitalisten negatief zijn en een recessie verwachten zullen ze beide uitgaven naar beneden bijstellen waardoor de totale vraag te weinig zal zijn om volledige werkgelegenheid te realiseren. Volgens Keynes is een recessie, kort samengevat, een self-fulfilling prophecy.

De grote depressie was als gevolg hiervan een lange koppige periode van belachelijk lage totale vraag en, volgens Keynes, ontbraken economische krachten om de economie uit het slop te trekken. Inderdaad de ‘‘de onzichtbare hand’’ in de economie was ontkracht volgens hem.

Dit vanwege al die irrationele veranderingen in verwachtingen van zowel C als I. Het idee van deze onzichtbare hand heerste al sinds Adam Smith (5) in economenland. Dit idee behelst, kort samengevat, dat als iedereen zijn eigenbelang zou nastreven dit op nationaal niveau het grootste maatschappelijk nut zou opleveren.

Nu was dat idee dus overboord en vervangen door irrationeel gedrag dat verklaart waarom er in de economie zoveel instabiliteit is. Kortom: je kunt, als je al die irrationele consumenten en kapitalisten hun gang laat gaan, economische depressies verwachten. Uiteraard is dit zeer onwenselijk.

Gelukkig bood Keynes ook een oplossing. U voelt hem allicht al aankomen. De oplossing was dat het aan overheden is om AD op pijl te houden zodat volledige werkgelegenheid behouden blijft. De overheid kan dat doen door fiscaal beleid (belastingen en overheidsuitgaven) of monetair beleid (controle over de geldhoeveelheid in omloop).

De voorkeur van Keynes ging voornamelijk uit naar fiscaal beleid en hij raadde overheden aan om forse tekorten op de overheidbegroting te accepteren. Door als overheid schulden aan te gaan en niet te compenseren met belastingverhogingen kan een overheid de gevolgen van dit irrationele consumenten- en kapitalistengedrag dus bijsturen. Hierdoor blijft volledige werkgelegenheid dus behouden. Tenslotte wordt het pessimisme geneutraliseerd en wordt de schok voorkomen.

De uitleg van Keynes tesamen met een nieuwe manier om de economie in zijn geheel te analyseren heeft beleidsmakers en ‘‘gewone’’ mensen over de hele wereld flink beïnvloed. Binnen de kortste keren was het een geaccepteerd idee dat overheden zich bezig moesten gaan houden met ‘‘anticyclisch begrotingsbeleid’’ om zo de economie te stabiliseren. Zowel Rooseveld als Keynes waren de redders van het kapitalisme.

Tot zo ver deze inleiding. In het volgende deel zal ik ingaan op het feit dat dit wereldbeeld onjuist is.