Waarom de JSF? Een overzicht van politiek gesteggel

Al jarenlang speelt de discussie over de Joint Strike Fighter (JSF). De meerderheid stemde ja op de vraag of Nederland mee moest doen aan de ontwikkeling van de JSF. Tot nog toe is nog steeds niet besloten of Nederland ook daadwerkelijk de JSF zal aanschaffen. Dit besluit is uitgesteld naar het volgende kabinet. Bij Balkenende ligt het probleem niet, hij zegt volmondig ja. Maar zou deze aanschaf wel een goede beslissing zijn?

Voor de voorkennis even een korte tijdlijn afkomstig van Limburger.nl:

- 8 februari 2002: Het kabinet Kok-2 besluit positief over deelname aan de ontwikkeling van de Joint Strike Fighter (JSF). Niet van harte: de bewindslieden Brinkhorst, Van Boxtel en Pronk laten aantekenen dat zij hun bedenkingen hebben. Het is onzeker of de Tweede Kamer daarmee zal instemmen, met name de PvdA heeft grote aarzelingen vanwege alle financiële risico's. Een reeds ontwikkeld vliegtuig ‘van de plank' kopen zou verstandiger zijn.

- 4 juni 2002: Het kabinet Balkenende-1 (CDA/VVD/LPF) is inmiddels aangetreden. De coalitiepartijen in de Tweede Kamer gaan moeiteloos akkoord. Kort voor hij vermoord werd, had LPF-leider Pim Fortuyn in een interview met de GPD laten weten dat hij niet langer tegen de aanschaf van de JSF zou zijn. Deelname aan de ontwikkelingsfase vergt een investering van circa 800 miljoen dollar tot 2012.

- 10 nov. 2006: Het kabinet Balkenende-3 bekrachtigt deelname aan het JSF-project formeel via een ‘memorandum of understanding' met vliegtuigfabrikant Lockheed Martin. Staatssecretaris Karien van Gennip noemt dit het ‘succesverhaal van de Nederlandse industrie'.

- nov. 2007: Het kabinet Balkenende-4 tekent in op de tweede fase van het ontwikkelingsproject, formeel de production sustainment and follow on development fase geheten. Tussen 2007 en 2051 moet hiervoor nog eens 359 miljoen dollar worden afgerekend.

- nov. 2007: Nederland reserveert een plek in de productielijn van Lockheed Martin en betaalt daarvoor 3,1 miljoen dollar

- 29 febr 2008: het kabinet neemt voorlopig besluit tot de aanschaf van twee testvliegtuigen.

- 18 december 2008: het ministerie van Defensie meldt dat de JSF het beste uit de bus is gekomen bij een vergelijking met de Saab Gripen en een nieuwe versie van de F-16.

- 24 februari 2009: het Centraal Planbureau (CPB) stelt dat deelname aan de ontwikkeling van de JSF nauwelijks banen oplevert in Nederland. Eerder beweerde accountantsbureau PriceWaterhouseCoopers het tegendeel. De Tweede Kamer had om een contra-expertise gevraagd.

- 28 maart 2009: het JSF-project valt nog eens 400 miljoen euro duurder uit dan gedacht, meldt staatssecretaris Jack de Vries van Defensie. Oorzaak is de inflatie. Het totale budget bedraagt nu 6,1 miljard euro.

- 22 april 2009: de PvdA kondigt aan niet in te stemmen met de aanschaf van twee test-JSF's. Het kabinet (lees: Defensie) moet zijn huiswerk overdoen.
Politiek

Laten we als eerste gaan kijken hoe de 6 grootste politieke partijen tegenover de JSF staan. Dit is relevant omdat we hier uit kunnen halen hoe Nederland er globaal over denkt.

CDA

Op de site van het CDA staat het volgende: “Al in februari 2002 is door het kabinet-Kok II besloten om af te zien van een levensduurverlenging van de F-16. Sindsdien gaat het om de vraag: welk toestel wordt de opvolger? Het CDA heeft zich daarbij consequent laten leiden door drie uitgangspunten: het beste toestel, voor de beste prijs, met de beste kansen voor de industrie. We hebben daarom de beslissing van het kabinet-Kok II gesteund om deel te gaan nemen aan het JSF-project. Uit de kandidatenvergelijking die destijds gemaakt is tussen verschillende vliegtuigen kwam de JSF er als beste uit, voor de laagste prijs.
Door in het JSF-project te stappen kunnen Nederlandse bedrijven en kennisinstituten meedoen in de ontwikkeling en productie van de JSF. Sindsdien is er door de overheid en bedrijfsleven flink in geïnvesteerd. In totaal zal de JSF leiden tot een paar duizend arbeidsplaatsen in diverse regio’s in het land. Dat is geen overbodige luxe in een periode van economische recessie en snel oplopende werkloosheid. Met de JSF-deelname is een belangrijke impuls gegeven aan de kenniseconomie en innovatie. Nederland doet namelijk mee met technologie op wereldniveau.”

Het CDA is dus duidelijk voor als het gaat om de JSF. Het belangrijkste argument dat zij gebruiken is dat er duizenden nieuwe arbeidsplaatsen zullen komen en dat is goed in tijden van recessie.

PvdA

De Partij van de Arbeid denkt heel anders over de JSF dan het CDA. Ondanks dat ze in de coalitie zitten. PvdA zegt het volgende: “De PvdA kan nu niet instemmen met de aanschaf van twee testtoestellen van de Joint Strike Fighter (JSF). De fractie is er op basis van de huidige kandidatenvergelijking niet van overtuigd dat dit gevechtsvliegtuig de beste opvolger is van de F-16. Mariëtte Hamer: ‘Wij willen voorkomen dat we in een miljardenproject worden gezogen waarvan later blijkt dat het niet verantwoord was.’

PvdA-fractie heeft bij de toekomstige vervanging van de F-16 altijd één ding voor ogen gehad: het beste toestel kopen voor de beste prijs. De PvdA wil wel dat Nederland betrokken blijft bij het ontwikkelingsproject van de JSF, wat orders voor het bedrijfsleven en werkgelegenheid oplevert. Volgens Hamer is het nu aan De Vries om uit te zoeken wat daartoe de mogelijkheden zijn zonder nu tot de aanschaf van de testtoestellen te besluiten.”

De PvdA is erg voorzichtig. Ze willen wel bij het ontwikkelingsproces blijven, maar ze willen niet dat het miljarden gaat kosten. Ook pleit de PvdA voor een betere kandidatenvergelijking. Ze zijn ervan overtuigd dat de JSF niet het beste toestel is op dit moment.

CU/SGP

Een echt duidelijk standpunt van de CU valt niet te vinden. Kamerlid Voordewind schrijft het volgende: “Het voelt dubbel om ons te oriënteren op de aankoop van een duur vliegtuig in tijden van economische crisis, maar het is een investering die zich uitstrekt over 30 jaar. Op het vliegveld worden we bij de gate opgewacht door het hoofd van de militaire attaché van de ambassade lt-Colonel Diepeveen. We zijn dan ook binnen enkele ogenblikken door de douane. Zelfs collega Knops van het CDA, normaal voor debatten goed voorbereid, komt er als enige zonder visum toch snel doorheen.
In de bus naar het hotel vraag ik de militair attaché waarom het kabinet al een besluit heeft kunnen nemen over de aankoop van twee JSF-testvliegtuigen als we de prijs nog niet weten. Die wordt nog uitonderhandeld op dit moment, zegt hij. Rare volgorde denk ik. Ook begrijp ik niet waarom we nu als Tweede Kamer al moeten besluiten over de aankoop van twee testtoestellen, terwijl Defensie pas volgend jaar het tweede toestel moet aanschaffen. Waarom niet als Kamer besluiten over 1 toestel per jaar. Lijkt me logischer in deze onzekere tijden.”

CU heeft dus nog niet echt een standpunt. Zij stellen het liever uit naar het volgende kabinet. Het geld dat nu geïnvesteerd wordt in het testvliegtuig is weggegooid geld. In tijden van crisis kan je dit geld beter ergens anders aan uitgeven.

VVD

De VVD lijkt het eens te zijn met het CDA: “De VVD heeft ingestemd met deelname in de ontwikkeling van de Joint Strike Fighter. Het totaalbedrag voor de investering bedraagt 858 miljoen euro. De VVD heeft ingestemd omdat deze investering kan worden terugverdiend door allerlei financiële voordelen en kortingen.
Het huidige F-16 gevechtsvliegtuig is over tien jaar zo ver verouderd en kostbaar in het onderhoud, dat Nederland met het oog op de internationale ambities keuzen moet maken voor de toekomst. Van de drie kandidaten die in aanmerking kwamen voor aanschaf (de JSF, de Rafale en de Eurofighter) komt de JSF technisch als beste uit de bus en bovendien is de stuksprijs van de JSF het laagst. […]Deelname aan de JSF levert Nederland diverse voordelen op: de stuksprijs is lager, Nederland ontvangt royalty's over verkochte toestellen en heeft een ontwikkelingskostenvoordeel. Daarnaast kan de Nederlandse industrie naar verwachting rekenen op een omzet van acht miljard en zal de werkgelegenheid toenemen met 900 tot 1400 hoogwaardige banen voor een periode van ongeveer 25 jaar.”
De VVD is dus ook voor de JSF. Ze zijn ervan overtuigd dat de JSF het beste toestel is. Ook denken ze dat er flink wat banen bij zullen komen als de JSF komt.

SP

De SP is net als de PVV tegen de JSF. Een artikel van de site: “De JSF is een miljardenverslindend project. De volledig overbodige vervanger van de F16 zorgt dan ook al jaren voor rumoer in Nederland. Het besluit van het kabinet – begin 2002 – over te gaan tot deelname aan de ontwikkeling van de JSF kon volgens de SP rekenen op grote maatschappelijke weerstand. Om het verzet tegen dit onverantwoorde kabinetsbesluit te organiseren startte de partij een grootscheepse campagne onder het motto: ‘De regering ziet ze vliegen, u ook?’ die tot doel had de Tweede Kamer over te halen geen steun te verlenen aan de aanschaf van nieuwe bommenwerpers.

Volgens de SP is er geen enkele noodzaak tot vervanging van de huidige gevechtsvliegtuigen aangezien die nog tot na 2020 meekunnen. Bovendien, welke vijanden gaan we met deze nieuwe bommenwerpers bestoken? Daar komt nog bij dat we de 800 miljoen euro die voor deelname nodig is en de ruim 6 miljard euro die de aanschaf uiteindelijk zal kosten veel beter kunnen gebruiken voor investeringen in de gezondheidszorg, het onderwijs, het openbaar vervoer en de veiligheid op straat.

De rol van de PvdA is laakbaar te noemen. Lijsttrekker Wouter Bos voerde tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van november 2006 keihard campagne tegen de JSF, hij maakte er zelfs een filmpje over. Nadat de partij in de regering met het CDA kwam, bleek er weinig meer over van de verkiezingsbelofte.”

De SP ziet geen noodzaak om de JSF te vervangen. De F16 kan nog tot 2020 mee en we hebben geen vijanden waar we onze bommen op kunnen gooien.
Een heel interessant punt die de SP op hun site noemt is dat de PvdA eerst fel tegen de JSF was, maar sinds dat ze in de coalitie zitten ze opeens van mening zijn veranderd. Als we hier wat meer over zoeken komen we op de site www.ravagedigitaal.nl dit tegen: “CDA en CU hebben nu met de PvdA afgesproken dat Nederland blijft deelnemen aan het project. Verder zijn de drie toekomstige coalitiepartners overeengekomen dat een beslissing over de daadwerkelijke aanschaf van het toestel over twee jaar wordt genomen. Het kabinet zal dan instemmen met de koop van vijftig toestellen. De overige 35 gevechtsvliegtuigen zullen in een later stadium worden gekocht.
[…] De laatste jaren verzette de PvdA zich binnen de oppositie fel tegen de JSF. 'Nederland stapt uit het JSF-project', meldde het verkiezingsprogramma van november vorig jaar. Als de partij in de regering zou komen, zou Nederland er onmiddellijk mee stoppen, zei Kamerlid Blom destijds. Het besluit om door te gaan met het omstreden project is één van concessies die Wouter Bos heeft gedaan om mee te mogen regeren.”
Wouter Bos is dus van mening veranderd om mee te mogen regeren. Heel frappant eigenlijk. En dan vinden ze het nog vreemd dat ze bij de Europese verkiezingen hebben verloren. Hoe kan een partij betrouwbaar zijn als ze van standpunt veranderen? Is dit nu de chantabele Wouter?

PVV

In een debat over de JSF zegt de heer Wilders dit: “We weten nu niet wat we over tien jaar voor zo’n ding moeten betalen. We weten niet hoeveel we er echt nodig hebben. We weten niet of ‘ie echt onzichtbaar is voor radar. We weten niet hoeveel herrie de JSF maakt. En niet of het ’t beste toestel is. […] Voorzitter, de vraag is of de JSF, zoals het heet, ‘stealth’ is, dus onzichtbaar voor de radar. […] Voor de PVV-fractie is het glashelder. Geen JSF-testtoestellen. Zet het kabinet dat toch door, ondanks de motie van mevrouw Kant, die door mij mede ondertekend is, dan verdient zij niets anders dan een motie van wantrouwen en die zal ze krijgen ook.”

Hun punt is gezet. De PVV is duidelijk tegen de JSF. Ze hebben twijfels of de JSF daadwerkelijk wel zo goed is als dat men beweert.

Waarom nu?

Een belangrijke vraag bij het beantwoorden van de hoofdvraag is de volgende: waarom zouden wij juist nu hypermoderne gevechtsvliegtuigen nodig hebben die in het hoogste geweldsspectrum kunnen opereren? J. De Vries, staatssecretaris Defensie, meldt tegenover KRO reporter: “Wij zijn een land die onze internationale verantwoordelijkheid willen nemen. Wij hebben hier vrede, welvaart en voorspoed en dat gunnen we ook aan andere landen op de wereld. Dus als het nodig is moet Nederland mee kunnen doen in het hoogste geweldspectrum.” Met dit antwoord blijft de vraag waarom we juist nu deze toestellen nodig zouden hebben onbeantwoord. Voor de oorlog in Irak zijn ze overbodig: Al Qaida gebruikt geen vliegtuigen, dus tegen welk vliegtuig zouden ze gebruikt moeten worden? Zijn ze nodig om onzichtbaar te blijven voor een radar die niet gebruikt wordt in Irak? Of is het om stoer te doen tegenover de grotere jongetjes van de klas? Hoe ver we ook zoeken, niemand kan deze vraag duidelijk beantwoorden.

Volgens De Vries moet de vervanging van de F16 al in 2014 beginnen. Er werd zelfs gesteld dat de F16 in 2010 helemaal versleten zou zijn. Laten we dit eens nader bekijken: de F16 heeft een levensduur van 6000 vlieguren. Per jaar maakt deze gemiddeld 175 vlieguren. De oudste F16 dateert uit 1982. Door middel van een simpel rekensommetje komen we uit op 4375 vlieguren. Dit betekent dus dat het oudste toestel nog iets minder dan 10 jaar mee kan. Na lang aandringen heeft De Vries eind vorig jaar een jaarrapport gemaakt. Uit dit jaarrapport blijkt dat het oudste toestel 4141 vlieguren heeft gemaakt. Let wel dit is 2008, hetgeen dat we net berekend hebben is eind 2009. De Jongere toestellen zitten nu zo rond de 3500 vlieguren. De F16 is dus helemaal nog niet in 2010 al versleten.

Op 10 februari 2009 publiceerde oud-Defensiemedewerker Bert Kreemers het proefschrift ‘Hete Hangijzers’. Bert Kreemers was in de jaren negentig directeur voorlichting op het ministerie van Defensie. In 1999 moest Kreemers gedwongen het ministerie verlaten. In datzelfde jaar ontdekte hij tijdens een onderzoek iets wat nu nieuws is. De F16 heeft een langere levensduur dan verwacht. Het onderzoek is inmiddels af. In het proefschrift stelt Kreemers dat de F16’s niet voor het jaar 2020 versleten beginnen te raken. De conclusie van Kreemers: “De vervanging van de F16 hoeft dan ook niet te beginnen in 2014, maar later, na 2020’’. Ondanks veel tegenargumenten blijft Defensie erbij om de toestellen in 2014 te vervangen.

Waarom de JSF?

Er is nog niet besloten of Nederland daadwerkelijk de JSF als vervanger neemt voor de F16. Maar het ligt wel voor de hand dat Nederland uiteindelijk zal kiezen voor de JSF. Ondanks dat het Zweedse Saab voor hetzelfde geld een gelijkwaardig gevechtsvliegtuig kan leveren. Het financiële aspect zal nog behandeld worden. Waar wij nu op doelen is waarom de voorkeur van Defensie bij de JSF ligt.

Laten we eerst eens kijken naar de geschiedenis. We vinden een heel interessant stuk op de site van het NRC uit 2002 toen nog niet besloten was om te investeren in de ontwikkeling van de JSF: “Meedoen aan de ontwikkeling van de JSF klink aantrekkelijk, maar het kost wel zo'n 800 miljoen euro. En dan draagt Nederland alleen nog maar bij aan de ontwikkeling van het toestel. Als we de straaljager ook willen gebruiken, in plaats van de huidige F-16's, dan moet Nederland ze gewoon kopen van de Amerikaanse fabrikant Lockheed Martin. […] Naast de JSF zijn er nog twee andere kandidaten voor vervanging van de F-16: het Franse Rafale en de Eurofighter Typhoon, die is betaald en ontwikkeld door Groot-Brittannië, Duitsland, Spanje en Italië. Deze toestellen zijn een stuk duurder. De Rafale kost 59,4 miljoen en de Eurofighter 52,9 miljoen euro. Het Nederlandse leger heeft de verschillende toestellen ook een rapportcijfer gegeven. De JSF en de Rafale scoren respectievelijk een 6,97 en een 6,95, de Eurofighter een 5,83. […] Wat is dan het grote voordeel van investeren in de JSF? Het kost niet alleen heel veel geld, het kan ook heel wat opleveren. Het zal betekenen dat Nederlandse bedrijven de komende jaren veel kunnen verdienen door in opdracht van Lockheed onderdelen voor de JSF te bouwen. Bovendien zal de keus voor de JSF Nederland extra arbeidsplaatsen opleveren. Het is dus niet zo makkelijk de voor- en nadelen tegen elkaar af te strepen.” Een interessant punt is dat Lockheed heeft beloofd de investering arbeidsplaatsen zal opleveren en het dus zal terugverdienen. Dit zal later nog verder besproken worden. Later dit jaar besluit de kamer mee te doen aan de ontwikkeling. 800 miljard dollar werd overgemaakt naar de VS. In de tussentijd heeft het Franse ontwikkelingsbedrijf van de Rafale nog steeds het idee dat ze nog kans maakten. Na een bijeenkomst tussen Nederland en het Franse Dassault werd duidelijk gemaakt dat de voorkeur bij de JSF lag. Dassault voelde zich hierdoor gebruikt.

Ondanks de voorkeur voor de JSF heeft het kabinet in 2008 een kandidatenvergelijking gehouden. Deze vergelijking ging tussen de toestellen: Saab Gripen, Advanced F16 en de JSF. De ontwikkelaars van de toestellen Rafale en Eurofighter weigerden aan deze vergelijking mee te doen. Defensie licht niet toe waarom deze fabrikanten weigerden mee te doen, het volgende stukje lazen we op de site van De Volkskrant: “Volgens de bewindsman lag het niet aan de gevolgde procedure of de vragenlijst die ze voor een bepaalde termijn moeten invullen. De bedrijven hebben er uiteenlopende redenen voor, aldus een woordvoerder van Defensie.” Als we naar de echte reden zoeken komen we dit tegen op www.nieuws.nl: “Beide Europese vliegtuigbouwers, het Eurofighter Consortium en het Franse Dassault, zijn van mening dat de keuze van Nederland voor de JSF al vaststaat.” Zij vinden het dus een subjectieve kandidatenvergelijking en denken dat het de mening van Defensie toch niet meer verandert.

We komen het volgende stukje op tweedekamer.nl tegen: “In 1999 informeerde het kabinet de Tweede Kamer over de behoefte om het F-16 jachtvliegtuig te vervangen. Na de kandidatenevaluatie in 2001, volgde in 2008 op verzoek van de Tweede Kamer een nieuwe kandidatenevaluatie. Tijdens de kandidatenevaluatie is gekeken naar geschikte opvolgers voor de F-16. Het ging om de volgende drie toestellen: de Advanced F-16, de Gripen Next Generation en de JSF. Er werd gekeken naar aspecten als kwaliteit, levertijd en prijs.” Hier gaat het dus om de kandidatenvergelijking die we net al besproken hebben. Als we verder lezen op de site komen we dit tegen: “De commissie voor Defensie ging in februari 2009 op werkbezoek naar Zweden en de Verenigde Staten. Doel van deze twee werkbezoeken was om meer informatie te krijgen over het project Vervanging F-16 en specifiek over de mogelijke kandidaten die de F-16 kunnen opvolgen. In Zweden bezocht de commissie onder andere SAAB, de fabrikant van de Gripen Next Generation. In de Verenigde Staten bezocht de commissie onder meer Lockheed Martin, de fabrikant van de Advanced F-16 en JSF. De regering concludeerde vervolgens dat de F-35 Joint Strike Fighter (JSF) het beste voldoet aan de Nederlandse eisen.” De site geeft weinig duidelijkheid waarom de voorkeur precies uitgaat naar JSF en dan is het nog wel de site van De Tweede Kamer nota bene.

Het is dus erg lastig om een conclusie hieruit te kunnen trekken waarom er nou precies besloten is voor de JSF. Het is makkelijk om te zeggen dat de JSF beter is dan de ander, maar waarom? Dit blijft onduidelijk. Het lijkt dat Balkenende graag onder een hoedje speelt met de VS.

Financieel

Leuk die vliegtuigen, maar uiteraard krijg je ze niet gratis. Het prijskaartje van de JSF is nog steeds niet definitief. De totale prijs van 85 toestellen wordt geschat op 6,1 miljard. Althans defensie heeft er 6,1 miljard dollar voor gereserveerd. Daar komt nog eens bij dat de onderhoudskosten 10 miljard gaan bedragen. In totaal gaat het dus ongeveer 16,1 miljard bedragen. Dan weten we dus meteen waar onze belastingcenten naartoe gaan de komende 30 jaar.

Zoals eerder gemeld heeft de VS beloofd dat Nederland de geïnvesteerde 800 miljoen dollar ruim terug zou verdienen. Er werden veel arbeidsplaatsen beloofd voor de ontwikkeling van de JSF. Als we de site van de SP mogen geloven is er nu volgens de regering 720 miljoen dollar terugverdiend. Maar 310 miljoen hiervan is alweer uitgegeven in het kader van de ontwikkelingsfase.
Op JSFnieuws.nl werd op 16 april een leuk stukje gepubliceerd betreffende dit onderwerp: “Den Haag – De Nifarp meldde het gisteren in de Telegraaf nog eens ten overvloede dat in 2009-2018 per jaar circa drieduizend mensen per jaar in Nederland aan het werken worden geholpen door te helpen bij de JSF productie. De rekenmeesters van CPB en PriceWaterhouseCoopers hadden in de hoorzitting van de Vaste Kamercommissies van de Tweede Kamer een tamelijk eensluidende visie over het echte effect.” Korte toelichting: het Nifarp staat voor ‘Netherlands Industrial Fighter Aircraft Replacement Platform’. Zij streven naar een optimale inschakeling van de Nederlandse vliegtuigindustrie en het programma vervanging F16. Deze organisatie stelt dus dat we in de periode die nog komen gaat veel arbeidsplaatsen vrijkomen. Tot nu toe lijkt dit niet echt de waarheid. Er zou meer werkgelegenheid komen als de JSF werd gebouwd. Tot nu toe zijn er voor Nederland twee testtoestellen in de maak. Twee toestellen leveren nauwelijks werk op. Dus 3000 mensen per jaar? Daar valt tot nu toe nog weinig van te zien.
Op de site van het Parool stond een interessant stuk over de beloofde arbeidsplaatsen: “
''Ons zijn toen veertig- tot vijftigduizend arbeidsplaatsen voorgespiegeld, maar we krijgen in toenemende mate de indruk dat de werkgelegenheidseffecten tegenvallen,'' zei Van der Kolk gisteravond op een bijeenkomst van de Stichting Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid (NIDV).

Verschillende rapporten over de werkgelegenheidseffecten van de Nederlandse deelname aan de JSF spreken elkaar tegen. Accountantsbureau PricewaterhouseCoopers en de universiteit Tilburg voorspelden duizenden extra banen en miljarden extra omzet bij Nederlandse bedrijven. Het Centraal Plan Bureau (CPB) berekende begin dit jaar dat dit een 'aanzienlijke overschatting' is en het project nauwelijks banen oplevert.

Het CPB-rapport is volgens Van der Kolk 'een vod', maar hij onderschrijft wel de voornaamste conclusie: ''Ons probleem is dat alle rapporten de afgelopen jaren gouden bergen beloven, maar wij ze niet zien, terwijl we bij die bedrijven over de vloer komen. We zien wel dat ze activiteiten uitbesteden aan het buitenland.''”
De conclusie van Van der Kolk is een goede. Er is Nederland een worst voorgehouden. Alles zou worden terugverdiend. Maar tot nu toe heeft het helemaal niks opgeleverd. Het is makkelijk om jezelf rijk te rekenen.

Conclusie

De JSF is een heel gevoelig onderwerp in De Tweede Kamer. In de kamer zijn de meningen sterk verdeeld. Staatssecretaris De Vries, loopjongen van Balkenende, vindt dat wij nu nieuwe toestellen nodig hebben die in het hoogste geweldspectrum kunnen opereren. Maar als er dan aan hem gevraagd wordt waarom wij die juist nu nodig hebben heeft die er niks op te zeggen. Na enig research blijft deze vraag alsnog onbeantwoord. Hij kan natuurlijk niet zeggen omdat mijn broodheren het willen en daar heel veel aan overhouden in de vorm van mooie banen en financieel gewin.

In 2002 heeft de regering 800 miljoen dollar geïnvesteerd in de ontwikkeling van de JSF. Voorstanders zeggen dat dit weer snel terugverdiend zal worden, door middel van veel nieuwe arbeidsplaatsen. Ook de VS heeft voorgespiegeld dat dit bedrag terugverdiend zou worden. Tot nu toe is er 720 miljoen terugverdiend. Zo op het eerste gezicht niet slecht, maar hiervan is 310 miljoen alweer uitgegeven in het kader van de ontwikkelingsfase.

Tegenstanders van de JSF vinden dat de F16 nog een heel tijdje mee kan. De F16 kan 6000 vlieguren mee. Gemiddeld zit de F16 nu op 3500 vlieguren. Dat betekent dat ze nog 2500 vlieguren kunnen maken. Dat is nog ongeveer 15 jaar. Dus vervanging is nog lang niet nodig. Wat de financiën betreft: er zijn weinig arbeidsplaatsen vrijgekomen in de tijd tussen 2002 en 2009 en er is minder terugverdiend dan verwacht. Het project gaat juist alleen maar meer kosten.

Er zijn alternatieven voor de JSF die hoogstwaarschijnlijk even goed zijn. Toch kiest Defensie voor de JSF, de reden hiervoor is dat Defensie denkt dat de JSF op alle fronten hoog scoort. Wij hebben de toestellen natuurlijk niet getest dus het is lastig oordelen of de JSF echt een goed toestel is. Wel weten we dat de regering subjectieve kandidatenvergelijkingen heeft gehouden. Dit blijkt uit het kandidatenonderzoek van 2008. Dassault weigerde mee te werken omdat ze dachten dat de keuze van Nederland al gemaakt was. Dit heeft als gevolg dat het vertrouwen in de regering sterk afneemt. Over politiek en vertrouwen gesproken: het is een erg slechte zaak dat de PvdA van standpunt is veranderd over de JSF om mee te mogen regeren. Soms lijken politici chantabel.

De aankoop van de JSF is geen goede beslissing. De F16 is nog lang niet versleten. Ze zijn op dit moment net over de helft van hun levensduur. Waarom zouden ze nu vervangen moeten worden?

Bronnen

Op chronologische volgorde.

KRO Reporter (2008). Joint Strike Fighter. Geraadpleegd op 30 mei 2009.
http://www.nos.nl/nosjournaal/artikelen/2009/2/10/100209_f16.html
J. De Vries (2009). Schriftelijke vragen levensduur F16. Geraadpleegd op 30 mei 2009.
ND (2009). Oud topambtenaar onthult geheimen Defensie. Geraadpleegd op 30 mei 2009.
Nieuws.nl (2008). Geen onderzoek rekenkamer JSF. Geraadpleegd op 31 mei 2009.
Volkskrant (2008). Geen vergelijking JSF met Rafale en Eurofighter. Geraadpleegd op 31 mei 2009.
NRC (2002). Welke straaljager moeten we kopen? Geraadpleegd op 31 mei 2009.
Limburger (2009) Tijdlijn JSF. Geraadpleegd op 1 juni 2009.
PvdA (2009) Nu geen JSF toestellen. Geraadpleegd op 1 juni 2009.
CDA (2009) Standpunten. Geraadpleegd op 1 juni 2009.
CU (2009) Kamer kan beter beslissen over 1 test JSF per jaar. Geraadpleegd op 1 juni 2009.
VVD (2009) Joint Strike Fighter. Geraadpleegd op 1 juni 2009.
SP (2009) Dossier JSF. Geraadpleegd op 1 juni 2009.
PVV (2009). Nee tegen JSF. Geraadpleegd op 1 juni 2009.
Parool (2009) FNW trekt steun voor JSF in. Geraadpleegd op 6 juni 2009.
JSFnieuws.nl (2009) Werkgelegenheid JSF. Geraadpleegd op 6 juni 2009.
Bert Kreemers (2009) Hete Hangijzers. Balans.

Auteurs: Rik en Vito