General Motors gaat failliet, het grootste concern van de VS…

General Motors zal met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid op 1 juni aanstaande het faillissement aanvragen. Deze ondergang is symbolisch voor wat er met de VS momenteel allemaal mis is.

De kern van het verhaal is natuurlijk dat GM domweg te weinig auto’s verkoopt voor ook nog eens veel te lage prijzen om de enorme kosten op te kunnen brengen. Dit jaar zijn de verkopen 45% lager dan vorige jaar (PDF alert), maar de verkopen zakken al jaren, 2008 was 12% lager dan 2007, wat weer 8% lager lag dan 2006 etc. Het gehele historische overzicht staat hier. General Motors was altijd de grootste autoproducent ter wereld, maar is enige jaren geleden voorbijgestreefd door Toyota. De meest geëxporteerde auto uit de VS is al jaren Honda, die net als vele andere producenten fabrieken heeft in de VS (ook de BMW X5 en Mercedes ML worden er bijvoorbeeld gemaakt).

De United States is al lang niet meer het leidende industrieland wat het eens was. Echte innovatie vind je er alleen in de defensie industrie, maar dat is denk ik meer een kwestie van hele grote budgetten dan van innovatieve kracht. Kijk naar het JSF drama.
Het verval is lange tijd gemaskeerd geweest door allerlei zeepbellen op te blazen die de werkelijke staat van het land verbloemden.

Uiteindelijk is GM vooral kapot gegaan aan schuld. En dan niet alleen directe schuld in de vorm van leningen maar ook in de vorm van verplichtingen als zorgverzekeringen voor (ex) werknemers en voor pensioenen. GM heeft daar nu eenmaal veel meer van dan een concurrent als Toyota. In de laatste poging om het concern te redden heeft men geprobeerd de directe schuldeisers, degenen dus die geld geleend hebben aan GM, hun schuld in te laten ruilen voor aandelenkapitaal.

Hier komen de verdomde derivaten weer om de hoek kijken. Een (groot) deel van de schuldeisers heeft er belang bij dat het bedrijf kapot gaat, men is via CDS contracten namelijk verzekerd tegen niet terugbetaling van het geld.
Ook vinden de eigenaren van de schulden het onrechtvaardig, dat de werknemers een relatief veel groter aandelenkapitaal krijgen dan zij, dit in ruil voor de genoemde verplichtingen.
Opvallend is het enorme verschil in de behandeling van de bondholders (schuldeisers) van GM en van de banken. Bij de banken hebben degenen die geld uitgeleend hadden, niets in hoeven te leveren, er is niet eens over gesproken ! Bij de autoindustrie worden ze keihard aangepakt door vooral Obama.

De staat, die al tientallen miljarden Dollars in GM gestopt heeft, gaat nog eens circa 50 miljard in het bedrijf stoppen en wordt zo grootaandeelhouder, 70% van GM is straks staatseigendom, als het volgens plan verloopt. Nu is dat laatste één van de hoofdproblemen. Omdat de herstructurering van het veel kleinere Chrysler tot op heden redelijk voorspoedig verloopt denkt men met GM eenzelfde truc uit te kunnen halen. De verwachtte daling in de verkopen blijft bij Chrysler uit, men heeft een partner gevonden in Fiat en de rechterlijke macht (die in de VS een faillissement afwikkelt) werkt tot op heden goed mee.

Het bedrijf wordt failliet verklaard, de gezonde delen worden eruit gehaald en op deze basis volgt een doorstart. In het faillissement blijft de rommel achter en daar mogen de schuldeisers vervolgens over steggelen, iets wat jaren zal duren. Je moet dan denken aan oude, gesloten fabriekspanden, niet meer gebruikte machines, oude vorderingen etc.

Er is grote twijfel of dit kan werken. Om te beginnen is GM niet te vergelijken met Chrysler. General Motors heeft veel meer internationale vertakkingen. Niet alleen dochters als Opel en Saab, maar ook joint ventures en licentieovereenkomsten, tot in China toe. Het bedrijf is ook veel groter en alhoewel de herstructurering van Chrysler tot op heden redelijk volgens plan verloopt, is ook deze nog niet afgerond. Er kan nog een kink in deze kabel komen. Daarbij komt dat Chrysler in private handen is, van powerhouse Cerberus (heb daar al eerder over geschreven). Die is, saillant detail, ook grootaandeelhouder van GMAC, de financieringsmaatschappij van GM. GMAC heeft kort geleden nog een miljardeninjectie gehad van de VS staat.

Bij de ondergang van dit megaconcern kan de rol van de United Auto Workers, de vakbond, niet onbesproken blijven. Veel mensen denken dat het vooral de hoge lonen zijn die ze afgedwongen hebben die GM de das omgedaan hebben (en ook Chrysler) maar dat is maar een klein deel van het verhaal. Bij Toyota verdient men niet eens zo veel minder. Het probleem is vooral de enorme inflexibiliteit van de organisatie die de bond afdwong. Arbeiders mochten geen werk van elkaar overnemen, iemand die aangenomen was om stoelen in elkaar te zetten mocht geen wielen monteren bijvoorbeeld.

Hun rol valt echter in het niet bij het gigantische mismanagement van het bedrijf. De neergang wordt nu gemakshalve geweten aan de kredietcrisis, maar was ook zonder deze depressie gekomen. Al jaren liepen de verkopen terug en werden er miljarden verloren. Al jaren was men bezig het ene gat met het andere te stoppen, vooral bij de verplichtingen aan de (ex)werknemers. Veel meer dan de kredietcrisis is de hoge olieprijs van vorig jaar de doodsteek geweest voor een al terminale patiënt. De al impopulaire modellen waren aan de straatstenen niet meer kwijt te raken, zelfs niet met enorme kortingen vergezeld van gratis krediet zonder controle op inkomsten.

Zelfs al zou de herstructurering van General Motors in Government Motors lukken, dan nog is het concern, net als de hele VS, op wat langere termijn ten dode opgeschreven.
Om te beginnen weet een ieder dat de overheid een zo mogelijk nog slechtere manager zal zijn dan het huidige clubje, kijk maar naar overheidsdiensten.
Struikelblok twee is dat Obama de UAW om electorale redenen te vriend wil houden en domweg de waarheid niet durft te zeggen dat de verplichtingen op het gebied van secundaire arbeidsvoorwaarden van zijn levensdagen niet nagekomen kunnen worden, die molensteen moet weg.
Ten derde kan een log en bureaucratisch apparaat als Government Motors zonder een goede partner nooit snel genoeg het aanbod afstemmen op de vraag, de verkopen zullen blijven dalen, zeker als Chrysler het wel voor elkaar krijgt met een partner als Fiat, van oudsher ijzersterk in kleine auto’s.
De koopkracht in de VS zal de komende tijd blijven dalen, in het herstructureringsproces zullen de connecties met de groeimarkten van de toekomst (vooral Azië) doorgesneden worden.
Door de kleinere schaal zal GM de inkoopkracht verliezen, het zal onderdelen duurder moeten inkopen. Dit punt brengt mij op het laatste belangrijke punt, het omveld.

Een concern als GM is een spin in een enorm web. Het heeft talloze toeleveranciers; autofabrieken zijn tegenwoordig veel meer assemblagebedrijven dan echte producenten, vrijwel alles wordt ingekocht bij derden. Gaat GM kopje onder, dan neemt het een hele rits andere bedrijven mee. Toyota heeft bijvoorbeeld al laten weten dat een ondergang van GM op korte termijn voor hen ook grote problemen kan veroorzaken, doordat gezamenlijke toeleveranciers ook failliet gaan. Neem daarnaast ook de dealers, waar honderdduizenden mensen werken.
De consumenten tenslotte, lopen ook tegen problemen aan. Obama heeft al aangekondigd dat de overheid de garantie zal overnemen, ik weet niet of hij enig idee heeft van de consequenties van deze uitspraak. Bepaalde onderdelen zullen niet meer te verkrijgen zijn, met alle consequenties van dien.

Tenslotte.
Er is over dit onderwerp al heel erg veel gepubliceerd en het einde is voorlopig nog niet in zicht. Ik heb ervoor gekozen dit al lange artikel niet te voorzien van links, op de inleiding na. Was bang dat het onleesbaar zou worden. Hier dan nog wat links naar stukken over dit onderwerp, het is noodgedwongen een bloemlezing, gezien de veelheid aan informatie.
Stuk in de NRC van vandaag (voor degenene die het engels niet machtig zijn)
Statistieken over het aandeel GM, van Yahoo Finance
Visie van Bloomberg op faillissement GM (ze hebben een heel katern over de autoindustrie)
Duitstalig stuk over de positie van de schuldeisers.
Stuk van Naked Capitalism over de financiële kant van de zaak (met video)
Calculated risk over GM
De visie van Bill Bonner