<< error >> (our Markdown requires valid webpage links, not image links, see manual)

De Russische oorlog in Afghanistan (1979-1989)

Afghanistan is van oudsher een onherbergzaam gebied, gelegen tussen de Aziatische steppen en India. Het land ligt op een uitloper van de Himalaya, zoals goed zichtbaar is op deze kaart. Gelegen tussen noord en zuid, was Afghanistan een belangrijk, maar riskant deel van de zijderoute. Er heerst een streng landklimaat, de zomers zijn er heet en de winters koud. Het land is ook uitgestrekt, zoals blijkt uit deze kaart. Het is zeer dun bevolkt, vrijwel nergens wonen meer dan 50 personen per vierkante kilometer. Er zijn nog steeds nauwelijks wegen, zie voor het huidige wegennet deze kaart. De kleinere, meestal onverharde wegen staan op deze kaart. Aan de hoofdweg liggen de steden: Mazar E Sharif in het noorden, Kabul in het oosten, Kandahar in het zuiden en Herat in het westen. Zie hier de loop der belangrijkste rivieren:

Vanaf ongeveer 550 v.Chr. is de geschiedenis van Afghanistan bekend. Het land maakte toen deel uit van het Perzische Rijk. De Grieken noemden het Baktrië en Alexander de Grote veroverde het, maar de grenzen bleven onduidelijk. In de eerste eeuw AD maakte het land deel uit van het rijk van Kushana, dat zich vanaf het noorden van India tot diep in de Aziatische steppen uitstrekte. De overheersende religie was toen het Boeddhisme. Vervolgens maakte Afghanistan deel uit van het rijk der Sassaniden, oftewel Iran. Dit rijk werd in de 7e eeuw verslagen door de Arabieren, die de Islam naar Afghanistan brachten. In tegenstelling tot het Shi'itische Iran, is Afghanistan Soennitisch.

Afghanistan bleef een deel van Iran, maar in het tweede millennium AD werd het steeds meer een betwist gebied. De invallen van de Mongolen en Turken liepen door Afghanistan. Timoer Lenk (1336-1405), de leider van Turks-Mongoolse stam, veroverde een gebied dat zich uitstrekte van Turkije tot India en van het zuiden van Kazachstan tot de Perzische Golf en de Arabische Zee. Zijn zoon Khalil Sultan verplaatste de hoofdstad naar Herat, dat tijdens dynastie der Timoeriden een van de belangrijkste steden ter wereld was.

Door de invallen van de Oezbeken vanuit het Noorden, viel het rijk in 1501 uiteen. Het zwaartepunt verplaatste zich naar India, waar afstammelingen van Timoer Lenk het Mogoelrijk vestigden. In Iran heersten vanaf 1501 de Safawiden. Afghanistan was nu verdeeld tussen drie rijken, die elkaar het gebied voortdurend betwistten. Twee eeuwen later waren deze rijken verzwakt. In 1709 verklaarden de Pashtun of Pathanen zich onafhankelijk. Hun hoofdstad was eerst Kandahar, maar werd al snel verplaatst naar Kaboel. Zo ontstond het huidige Afghanistan, met de Pashtun als heersende bevolkingsgroep.

In de 19e eeuw veroverden de Britten India, in 1857 werd het Mogoelrijk definitief door hen verslagen. Turkmenistan, Oezbekistan en Tadzjikistan werden in de tweede helft van de 19e eeuw veroverd door het Russische Rijk. Net als Iran lag Afghanistan nu ingeklemd tussen twee machtige buren: Engeland heerste over India, dat ook het huidige Pakistan omvatte, en Rusland reikte tot aan de noordelijke grenzen van Afghanistan en Iran. Beide landen probeerden hun invloed uit te breiden tot Iran en Afghanistan.

De Britten wilden de Afghaanse emir vervangen door een Britsgezind staatshoofd. Dit leidde tot de Eerste Anglo-Afghaanse oorlog (1838–1842). De Tweede Anglo-Afghaanse oorlog (1878-1880) had rechtstreeks te maken met de expansie van Rusland. In 1878 dreigde er een oorlog tussen Rusland en Groot Brittannië, waarop de Britten Afghanistan binnenvielen, omdat ze bang waren dat de Russen hen anders voor zouden zijn. Ze wilden een stroman op de troon zetten, maar de bevolking kwam in opstand en in 1880 waren ze gedwongen om zich terug te trekken. Toch wisten ze middels een verdrag hun invloed te behouden.

Onder Abdur Rahman Khan (1880-1901) werd Afghanistan met harde hand gemoderniseerd naar Westerse maatstaven. Ieder verzet daartegen werd bloedig neergeslagen. In 1901 werd hij opgevolgd door zijn zoon Habib Allah Khan, die met de hervormingen doorging. De infrastructuur en het onderwijs werden uitgebreid, in Kaboel werden de eerste universiteit en het eerste moderne ziekenhuis geopend. Tijdens WO I speelde Afghanistan geen rol, maar in 1919 werd Habib Allah vermoord. Zijn zoon Amanoellah Khan volgde hem op.

Na de Wereldoorlog en de Russische Revolutie van 1917 waren de machtsverhoudingen ingrijpend veranderd. Amanoelah beschouwde Engeland als zijn bondgenoot en hij voerde westerse hervormingen door. Hetzelfde gebeurde in het nieuw ontstane Turkije van Atatürk en in het buurland Iran onder Rezah Shah. In 1923 kreeg Afghanistan een grondwet, waarin de gelijkheid ongeacht religie, ras of stam werd vastgelegd. De emir behield wel de absolute macht. Na een bezoek aan het Midden-Oosten en Europa in 1927-1928 voerde Amanoellah de dienstplicht en het algemeen kiesrecht in, westerse kleding werd verplicht en alle kinderen, ook de meisjes, zouden onderwijs krijgen. Dit ging de Afghanen te ver en al snel kwam het tot grootscheepse opstanden. Eind 1928 vluchtte Amanoellah naar Brits Indië.

De volgende emir, Habib Allah Kalakani, draaide de hervormingen terug. Scholen en rechtbanken kwamen weer in religieuze handen, sluiers werden weer verplicht, musea en bibliotheken werden verwoest. Kalakani was echter geen Pashtun. De Pashtun uit de grensstreek met Pakistan riepen Nadir Khan uit tot koning en hij versloeg Habib Allah Kalakani. De macht kwam echter steeds meer te liggen bij de eerste minister en de invloed van de staat op de maatschappij en de economie groeide gestaag.

Ook in de Tweede Wereldoorlog speelde Afghanistan geen rol, maar na afloop richtte het land zich meer op de Sovjet Unie, die in Afghanistan wilde investeren. De infrastructuur werd uitgebreid en het land werd nu naar communistische maatstaven hervormd. De kloof tussen stad en platteland werd echter steeds groter, de standpunten werden steeds radicaler, het communisme en traditionele Islam kwamen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Terwijl de Islamitische Revolutie in 1979 in Iran een einde maakte aan het bewind van de sjah, vond de Islamitische jihad ook in Afghanistan een rijke voedingsbodem.

In 1978 kwam de communistische partij van Afghanistan door een staatsgreep aan de macht. In maart 1979 kwamen de radicale Islamieten in opstand in Herat. De Islamitische strijders, de Moedjahedien, richtten daarbij een bloedbad aan onder de Sovjetburgers. Er volgde een vergeldingsactie die naar schatting 24.000 mensen het leven kostte en grote schade aanrichtte in de stad. Daarop volgde de Sovjetinvasie in Afghanistan. Tien jaar lang zouden de Sovjet troepen tevergeefs proberen om Afghanistan onder controle te krijgen. De Moedjahedien werden echter gefinancierd, bewapend en getraind door de VS en hun bondgenoten, Pakistan en Saoedi-Arabië.

In 1989 moest de Sovjet Unie zich terugtrekken, waarna het zelf uiteenviel. De Moedjahedien vielen toen uiteen in de Noordelijke Alliantie en de vanuit Pakistan gesteunde en bewapende Taliban. Er volgde een burgeroorlog, waarin de Taliban eerst Kandahar en toen Herat veroverden. In 1996 werd Kaboel ingenomen. De Noordelijke Alliantie trok zich terug in het Noordoosten, waar zij met Russische steun stand hielden. Toen de VS in 2001 Afghanistan binnenvielen, verklaarden zij zich tot hun bondgenoten.

De volgende documentaire gaat over de strijd van de Moedjahedien tegen de Russische troepen. Zij werden gesteund door de plaatselijke bevolking en ze kenden de weg in het ruige gebergte. Ze waren onverzettelijk en fanatiek religieus.

Afghan Jihad – Afghanistan duurt 28 minuten.

Tussen de Sovjet Unie en de VS was de Koude Oorlog nog altijd gaande. Zowel openlijk als op een slinkse manier werden de Moedjahedien door de VS gesteund. Vanuit het zeer streng Islamitische Saoedi-Arabië werden in het noordelijke grensgebied van Pakistan, het stamgebied van de Pashtun, Islamitische scholen gesticht, waar jongens werden opgeleid tot de jihad. Daarna gingen ze de grens over om te vechten tegen de communisten. Deze bewust geïndoctrineerde, zeer fanatieke Islamitische strijders noemden zich de Taliban.

Soviet Afghan War duurt 36 minuten.

[googlevideo]-140756878294549745[/googlevideo]

In augustus 1988 begon Rusland zijn troepen terug te trekken uit Afghanistan. De volgende documentaire is gemaakt door Russische dienstplichtigen, die op 10 augustus 1988 vanuit Kaboel naar het noorden rijden, over de bergen naar Pol-e Khomri. We zien het landschap voorbijtrekken, de opnamen zijn niet erg scherp, er wordt soms Russisch gesproken zonder ondertiteling, maar meestal speelt op de achtergrond een vrolijk Russisch muziekje. Volgens mij zijn deze Russische soldaten op weg naar huis. Ik heb niet de hele documentaire bekeken, maar hier en daar een stukje. Het geeft een goed beeld van het landschap en de sfeer.

Afghanistan Soviet War (August 1988) duurt 66 minuten.

[googlevideo]-5931942340790284291[/googlevideo]

info.nl