<< error >> (our Markdown requires valid webpage links, not image links, see manual)

Hoe een schokkend Amnesty-rapport minder aandacht kreeg dan het verdiende

Nederland ondergaat een wrange primeur. Voor de ogen van de wereld – het rapport is in het Engels opgesteld – zijn we door Amnesty International te kijk gezet als land waar de overheid de mensenrechten systematisch schendt. Illegale buitenlanders worden er ten onrechte als criminelen behandeld en te lang vastgezet.
"Er zitten zeer ernstige lacunes in de bescherming van gedetineerde vreemdelingen", lichtte directeur Eduard Nazarski van Amnesty toe. "Nederland maakt zich schuldig aan de schending van mensenrechten op diverse vlakken."

Twee citaten uit het rapport:

"Amnesty International was particularly alarmed by the repeated reports and allegations of ill-treatment of irregular migrants and asylum-seekers received in 2007-2008. Moreover, such allegations included complaints about ineffective investigations or other forms of follow-up into reports of ill-treatment."

"Amnesty International is even more concerned about the discovery by both the Committee for the Prevention of Torture and Amnesty International itself that such allegations seem to have been “softened”, concealed in investigative reports or reported with apparent bias in favour of the alleged perpetrators."

Een kleine, niet-representatieve steekproef leert dat NOVA (zie ook mijn comment onder artikel), NRC Handelsblad en NU.nl deze primeur prominent brachten. De Volkskrant liet hem inkoken tot een mini-berichtje op pagina drie, het NOS-Journaal deed er van alles mee behalve in het veelbekeken avondjournaal. Bij RTL-Nieuws spoelde het rapport buiten het zicht van het publiek het afvalputje in. Een tegenvallende oogst als je hem afzet tegen de heisa die ontstaat rond Nederlandse militairen die alleen nog maar verdacht worden van mishandeling van gevangenen.

Goed communicatief verhaal

Gevraagd naar het hoe en waarom zegt de hoofdredacteur van RTL-Nieuws, Harm Taselaar: “We hebben met 'een positieve grondhouding' naar het betrokken rapport gekeken, juist omdat het een aanklacht betrof tegen de rol van de Nederlandse overheid inzake het schenden van mensenrechten. Zoals ook jij weet geen nieuw gegeven, maar je zou nog kunnen redeneren dat het nieuw is omdat het nog steeds in het rapport staat en er dus kennelijk volgens Amnesty weinig verbeterd is. Verder is het voor ons bijna voorwaardelijk bij dit soort verhalen dat we - om een goed communicatief verhaal te maken - in staat moeten zijn om met een betrokkene of slachtoffer te praten op camera. Hoe dan ook een persoon die zonder te vervallen in juridisch gedoe het verhaal op overtuigende wijze inzichtelijk maakt. Dat bleek helaas niet mogelijk. En mede daarom ging het verhaal niet door bij ons.”

Anders gezegd, Taselaar beroept zich op professionele criteria. Het was geen ‘breaking’ nieuws, er waren geen aansprekende woordvoerders en de visualisering was lastig.

Ook Hans Laroes komt namens het NOS-Journaal met een professioneel getoonzette reactie: “De eindredactie van de avond vond het Amnesty-rapport niet het grote verhaal van die dag, temeer daar vanuit andere kringen deze kritiek al eerder was geuit. Kortom, het is gewogen op inhoudelijke gronden, en op de radio, in de dagjournaals en in de 24/7 nieuwsvoorziening (bijv ook Teletekst en internet) is het wel degelijk meegegaan.”

Spijt bij Volkskrant

Bij de Volkskrant valt spijt te beluisteren. Chef buitenland Raoul du Pré: “Ik denk dat we dit rapport wat forser hadden moeten brengen. Zo was het ook aangeleverd, maar ja, hoe gaat dat: er komt nieuwer nieuws in de loop van de dag, de pagina's worden steeds opnieuw aangepast en uiteindelijk kan zo'n stukje vrij makkelijk worden ingekort tot zo'n tweekolommertje.
Hier speelde nog wel mee dat Amnesty de afgelopen jaren voortdurend kritische geluiden heeft laten horen over Nederland. In die zin was de verrassing en daarmee de nieuwswaarde er wel een beetje af. Niettemin: iets groter had het wel in de krant gemogen.”

De antwoorden geven een goed inkijkje in de besluitvorming, die langs professionele lijnen lijkt te zijn verlopen. En toch betwijfel ik of dit de hele verklaring is. Als de lastige visualiseerbaarheid van het onderwerp bepalend was, zouden kranten het groter gebracht kunnen hebben maar dat gebeurde bij mijn weten nergens. Al bestrijden Harm Taselaar en Raoul du Pré dat er meer achter gezocht moet worden, ik weet wel zeker dat dit rapport een jaar of twintig geleden persbreed een prominente behandeling gekregen zou hebben. Maar dat was een tijd waarin we met zijn allen minder hardvochtig over straffen, immigratie en illegaliteit dachten. Anders geformuleerd: ik wil de pers niet van “rechtsheid” betichten maar wel van gevoeligheid voor de tijdgeest.

Kleurloze mensen

Newsgetters beschouwen zichzelf als a-politiek en tot op zekere hoogte zijn ze dat ook. Ik heb er in de loop der tijd vele leren kennen en kwam weinig uitgesproken politieke meningen tegen. Eerder het omgekeerde: het specialisme trekt politiek gesproken tamelijk kleurloze mensen. Een kleurloosheid die past bij de aard van het werk, waar flexibiliteit bij het behandelen van voortdurend wisselend nieuws vereist is. Om met de beroemde media-socioloog Herbert Gans te spreken: “Journalism appears to recruit people who do not hold strong personal values in the first place”.

Maar journalisten leven niet geïsoleerd. Ze voelen waar hun kijkers en lezers wel en niet wakker van liggen – sterker: vaak wordt dat expliciet van ze verlangd - en stemmen hun keuzes daar gedeeltelijk op af. Dat heeft hier zijn invloed gehad en ongemerkt is daarmee een van de missies van de pers verkwanseld: het controleren van de (overheids)macht en het geven van een stem aan mensen die zelf geen stem hebben.
Het Amnesty-rapport heeft een inhoud die zijn weerga in de recente Nederlandse geschiedenis niet kent. Dan is het onbestaanbaar dat avondjournaals en voorpagina’s zwijgen. Dan maar geen aansprekende getuige of bewegend beeld, je kunt ook je beste verslaggever voor een detentiecentrum posteren om beeldend te vertellen wat zich daar momenteel afspeelt.

Liever dat dan een pers die de eigen bestaansreden verwaarloost.

www.denieuwereporter.nl