Waarom de SDG's niet deugen vanuit ethisch perspectief

Kijkend naar de Sustainable Development Goals (SDG's) zou ieder 'weldenkend mens' toch moeten concluderen dat hier op geen enkele wijze iets mis mee is? Schoon water, geen honger, geen armoede, goede gezondheid, etc. Toch kun je wel degelijk (gewetens)bezwaren hebben tegen deze doelen omdat ze passen bij een ethische stroming die op zijn zachtst gezegd onplezierige implicaties kan hebben.

Ethica gaat over het 'goede' handelen en zit als handelingsprincipe achter de SDG's. Er zijn diverse ethische handelingsprincipes en in dit artikel is het interessant om in te gaan op de bezwaren tegen het principe achter de SDG's en tegenovergestelde ethische principes te behandelen.

Het formuleren van doelen en vervolgens je handelen daarop te baseren past bij het utilitarisme met alle ethische bezwaren die verbonden zijn aan dit principe. Het meest krachtige bezwaar tegen dit principe is dat het doel de middelen heiligt. Een handeling wordt namelijk alleen beoordeeld op het te bereiken doel.

Neem als voorbeeld het doel om de honger uit de wereld te helpen. Dit doel kan worden bereikt door meer voedsel te produceren (handeling A) maar kan ook worden bereikt door actief het aantal mensen op de planeet te verminderen (handeling B). De invulling van het woord 'actief' laat ik aan de lezer over maar ik hoop dat u het probleem begrijpt.

Twee andere ethische stromingen staan haaks op het utilitarisme. Bij deze stromingen gaat men uit van de handelingen zelf en niet de te bereiken doelen. De gedachte is dat als een mens in de basis goed handelt de consequenties van het handelen ook goed zullen zijn. Deze twee stromingen staan bekend als 'deugethiek' en 'deontologie'.

Een principe (dat hier in mijn ogen eigenlijk beter op zijn plaats zou zijn) is het ethisch principe dat uit gaat van recht. Op rechten gebaseerde ethiek betekent dat ethisch gedrag de rechten van mensen moet beschermen, zoals burgerrechten binnen een democratie. Rechten kunnen juridisch van aard zijn, maar ook betrekking hebben op moraliteit of mensenrechten.

Rechten vanuit dit principe zijn ook bekend uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Denk aan het recht op leven, vrijheid, onderwijs, privacy en eigendom maar ook aan het recht om geluk na te streven, meningen te uiten, te werken, vrij te reizen, etc..

Het is dus wel degelijk mogelijk om bezwaar te maken tegen de SDG's vanuit de problemen die verbonden zijn aan het achterliggende ethische principe. Belangrijkste bezwaren tegen de SDG's zijn dan dat het nastreven van deze doelen voorbij gaat aan het rechtsprincipe en dat de doelen de middelen heiligen.

De veronachtzaming van mensenrechten valt ook af te lezen aan de manier waarop de SDG doelen worden nagestreefd door onder andere inbreuk te maken op het recht op eigendom en werken van bijvoorbeeld onze boeren.

Het is opvallend dat ingeval van de SDG's nergens de mensenrechten expliciet benoemd worden en dit ondersteunt de conclusie dat het onderliggende principe inderdaad vanuit het utilitarisme is opgezet.

Hierbij is het ook interessant om op te merken dat in de voorgestelde wijzigingen van de International Health Regulations (IHR) van de World Health Organization (WHO) mensenrechten letterlijk zijn 'geschrapt'(1). Dit kan in verband worden gezien met de gedachte achter de SDG's omdat de WHO onderdeel is van de Verenigde Naties.

Het schrappen van mensenrechten lijkt te passen in een groter plaatje waarin de mens een lagere plaats inneemt in de hiërarchie en gezien wordt als 'plaag' en waarbij 'natuur' als entiteit ook rechten worden gegeven. Zie de viervoudige oproep tot actie van het WHO(2) om de One Health benadering te ondersteunen.

1. De toevoeging van mensenrechten werd in 2005 gedaan en het huidige voorstel laat op pagina 58 zien dat voorgesteld wordt om deze weer te schrappen: https://apps.who.int/gb/wgihr/pdf_files/wgihr1/WGIHR_Submissions-en.pdf
2. https://www.who.int/news/item/27-03-2023-quadripartite-call-to-action-for-one-health-for-a-safer-world

Lees meer