Hoe de CIA geheime experimenten uitvoerde op onwetende Amerikaanse burgers in MKULTRA

Het MK ULTRA programma, dat tien jaar duurde, gebruikte onwetende kandidaten voor hersenspoelingstesten.

Na de Tweede Wereldoorlog werd de mogelijkheid om controle te krijgen over iemands geest één van de belangrijkste bezigheden voor inlichtingendiensten. Temidden van de eindeloze spionagespelletjes werd de mogelijkheid om iemand de volledige waarheid te laten vertellen tijdens een ondervraging, of om de persoonlijkheid van een persoon uit te wissen en een andere persoonlijkheid op te leggen - misschien een gecontroleerde - heel aantrekkelijk voor de geheime diensten.

In 1979 publiceerde John Marks, voormalig ambtenaar van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken, het boek "The Search for the Manchurian Candidate", waarin de experimenten van de CIA met hersenspoeling centraal stonden en dat gebaseerd was op documenten van de dienst die waren vrijgegeven onder de Freedom of Information Act.

De term Manchurian Candidate is afkomstig uit de titel van een roman van Richard Condon, voor het eerst gepubliceerd in 1959, waarin het verhaal wordt verteld van een Amerikaanse soldaat die door de communisten wordt gehersenspoeld en veranderd in een huurmoordenaar. In die tijd was de vrees dat de rivalen van Amerika dergelijke technieken zouden gebruiken niet alleen een fictief verzinsel, maar ook een ernstige bron van zorg.

Dit is hoe John Marks het beschrijft:

"In 1947 creëerde de National Security Act niet alleen de CIA maar ook de National Security Council - kortom, de commandostructuur voor de Koude Oorlog. Leiders van het [Office of Strategic Services] in oorlogstijd, zoals William Donovan en Allen Dulles, lobbyden koortsachtig voor de wet. Ambtenaren binnen de nieuwe commandostructuur zetten hun angsten en hun grandioze ideeën al snel om in daden. Als reactie op de waargenomen dreiging namen zij een meedogenloze en oorlogszuchtige houding aan tegenover iedereen die zij als vijand beschouwden - in het bijzonder de Sovjet-Unie. Ze namen het op zich het communisme te bestrijden en alles wat tot communisme kon leiden, overal ter wereld."

Defensieve motieven werden secundair

In 1975 onderzocht dit selecte comité van de Amerikaanse Senaat, voorgezeten door de Democratische senator uit Idaho Frank Church, de mogelijke misbruiken van inlichtingendiensten in het verleden. Het maakte deel uit van een zogenaamd 'Jaar van de Inlichtingen', een reeks onderzoeken naar de operaties die "illegale, ongepaste of onethische activiteiten" omvatten, zoals de resolutie tot oprichting van het Church-comité het formuleerde.

In feite waren er redenen voor het Amerikaanse publiek om de methoden van de geheime diensten in twijfel te trekken. Na het Watergate schandaal werd bekend dat de CIA een directe rol had in wat er gebeurde. Terwijl hij de activiteiten van de CIA beschreef in zijn artikel voor de New York Times, noemde journalist Seymour Hersh de operaties van andere agentschappen die gericht waren op Amerikaanse burgers. De CIA zelf gaf de documenten over deze zaak pas in 2007 vrij.

Het Church-comité had dus heel wat werk te doen. De leden hielden 126 volledige commissievergaderingen, 40 hoorzittingen van subcommissies en ondervroegen zo'n 800 getuigen. Na 110.000 documenten te hebben doorzocht, publiceerde de commissie haar eindrapport in april 1976. Het bracht ook een document uit genaamd "Alleged Assasination Plots Involving Foreign Leaders", waarin de plannen van de inlichtingendiensten om verschillende topfiguren zoals Patrice Lumumba en Fidel Castro te vermoorden in detail werden beschreven.

Het hoofdrapport bevat een groot hoofdstuk gewijd aan het gebruik van chemische en biologische middelen door de inlichtingendiensten. "De vrees dat landen die de Verenigde Staten vijandig gezind zijn chemische en biologische agentia zouden gebruiken tegen Amerikanen of Amerika's bondgenoten leidde tot de ontwikkeling van een defensief programma dat ontworpen was om technieken te ontdekken waarmee de Amerikaanse inlichtingendiensten chemische en biologische agentia konden opsporen en tegengaan," aldus het rapport, erop wijzend dat het defensieve wapen al snel veranderde in een offensief wapen.

De defensieve oriëntatie werd al snel secundair, toen het mogelijke gebruik van deze agentia, om informatie te verkrijgen van of controle te krijgen over vijandelijke agenten, duidelijk werd.

Het rapport legt verder uit dat de programma's zo gevoelig waren dat "weinigen, zelfs binnen de agentschappen" van hun bestaan afwisten, en "er is geen bewijs dat de uitvoerende macht of het Congres ooit op de hoogte werden gebracht". Als gevolg daarvan liepen tientallen mensen schade op en stierven ten minste twee van hen als gevolg van de experimenten.

Een grimmig voorbeeld is het geval van de Amerikaanse tennisser Harold Blauer. In 1952 ging hij vrijwillig naar het New York State Psychiatrisch Instituut omdat hij leed aan een depressie die verergerd was door een echtscheiding. Het instituut had een geheim contract met het leger voor onderzoek naar mogelijke chemische strijdmiddelen. Als onderdeel van een experiment waar hij niets van wist, kreeg Blauer een reeks derivaten van een psychedelische stof, mescaline genaamd, toegediend en stierf. In 1987 oordeelde een Amerikaanse rechtbank dat de regering haar rol in de dood van de man in de doofpot had gestopt. Een rechter veroordeelde de autoriteiten tot het betalen van 700.000 dollar aan de familie van Blauer.

Onwetende kandidaten

Sinds het einde van de jaren 1940 heeft de CIA verschillende projecten uitgevoerd met chemische en biologische stoffen. Van 1947 tot 1953 werd in het kader van het project CHATTER onderzoek gedaan naar "waarheidsdrugs" - iets dat volgens het rapport van de Church-commissie een reactie was op "berichten over 'verbazingwekkende resultaten' die door de Sovjets waren bereikt". Dieren en mensen werden onderworpen aan proeven met een plant genaamd anabasis aphylla, een alkaloïde scopolamine en mescaline.

In 1950 werd een project, BLUEBIRD genaamd, goedgekeurd. Het doel was het onderzoeken van "mind-control" methoden die het personeel verhinderden "ongeoorloofde extractie van informatie" en die de gebruiker de middelen verschaften om een individu te controleren met behulp van speciale ondervragingstechnieken. Een jaar later werd het project omgedoopt tot ARTICHOKE. Afgezien van de defensieve doeleinden, omvatte het nu ook onderzoek naar "offensieve ondervragingstechnieken" waarbij hypnose en drugs werden gebruikt. Er is geen zekerheid over wanneer het project is beëindigd. Volgens het rapport van de Church-commissie hield de CIA vol dat ARTICHOKE in 1956 was stopgezet - er waren echter aanwijzingen dat de "speciale ondervragingstechnieken" die werden bestudeerd, nog verscheidene jaren waren gebruikt.

Er was ook nog MKNAOMI, dat onderzoek deed naar biologische strijdmiddelen, de opslag ervan en de middelen om ze te verspreiden. Het werd geschrapt nadat president Richard Nixon in 1969 een einde maakte aan het offensieve biologische wapenprogramma van Amerika.

MKULTRA

Het belangrijkste programma van de CIA voor onderzoek naar hersenspoeling, dat een echte schok bleek te zijn toen het werd ontdekt, was MKULTRA, onder leiding van Dr. Sidney Gottlieb. Het programma, dat in 1953 van start ging en tien jaar later werd stopgezet, bestond uit het testen van menselijke gedragscontrole met behulp van straling, elektroshock, psychologische en psychiatrische instrumenten, intimiderende stoffen en paramilitaire apparaten. Het project had een speciale afdeling, MKDELTA, om toezicht te houden op de proeven die in het buitenland werden uitgevoerd.

De meeste mensen weten nu van MKULTRA omdat er LSD bij betrokken was - een psychedelische drug die in 1938 was ontwikkeld door de Zwitserse chemicus Albert Hofmann in de Sandoz laboratoria in Bazel, Zwitserland. Op 19 april 1943 nam Hofmann per ongeluk zelf LSD en ontdekte hoe sterk het effect kon zijn (deze dag staat nu bekend als 'Bicycle day', omdat Hofmann op een fiets zat toen hij voor het eerst een 'trip' met LSD beleefde, algemeen bekend als 'acid'). Sandoz Laboratories begon de drug vier jaar later op de markt te brengen onder de naam 'Delysid', en in 1948 kwam het naar de VS.

De CIA wist van de effecten van LSD, en vertrouwde er zo op dat er in 1953 een plan was om 10 kilogram LSD te kopen, zo'n 100 miljoen doses ter waarde van $240.000, voor experimenten.

De CIA, die zich voordeed als een onderzoeksstichting, sloot deals met universiteiten, ziekenhuizen en andere instellingen om de materialen en stoffen te krijgen die zij nodig had. De proeven werden uitgevoerd op menselijke proefpersonen, met of zonder hun medeweten. Zelfs degenen die vrijwillig deelnamen aan het onderzoek waren niet op de hoogte van het werkelijke doel ervan. De CIA was van mening dat het geheimhoudingsaspect nodig was, omdat bij een mogelijke operatie het doelwit zeker onwetend zou zijn.

In het leger werden verschillende proeven met LSD uitgevoerd. Het werd ook in het buitenland gebruikt bij ondervragingen van vermeende buitenlandse spionnen.

Het hallucinogeen werd ook getest op gevangenen, soms op die met een drugsverslaving. Verschillende vrijwillige gevangenen van "Lexington Rehabilitation Center" - een gevangenis voor verslaafden die straffen uitzitten voor drugovertredingen - kregen hallucinogene drugs in ruil voor drugs waaraan ze verslaafd waren.

De Amerikaanse georganiseerde misdaadbaas James 'Whitey' Bulger nam in 1957 deel aan MKULTRA, terwijl hij in de gevangenis in Atlanta zat. In 2017 beschreef hij zijn ervaring in een artikel voor de media-uiting OZY. Volgens Bulger realiseerde hij zich pas jaren later dat hij had deelgenomen aan de CIA-experimenten, toen hij The Search for the 'Manchurian Candidate' las.

Whitey Bulger werd samen met enkele andere gevangenen gerekruteerd voor het experiment. Volgens zijn artikel werd hem verteld dat het een medisch project was, gericht op het vinden van een geneesmiddel voor schizofrenie. "Voor onze deelname zouden we drie dagen goede tijd krijgen voor elke maand op het project," schreef Bulger. "Elke week zouden we worden opgesloten in een beveiligde kamer in de kelder van het gevangenisziekenhuis, in een ruimte waar psychiatrische patiënten werden ondergebracht." Alle kandidaten kregen enorme doses LSD toegediend en werden daarna getest op hun reacties.

Dit is hoe Whitey Bulger het beschreef: "Acht veroordeelden in een paniekerige en paranoïde toestand. Totaal verlies van eetlust. Hallucinaties. De kamer veranderde van vorm. Uren van paranoia en gewelddadige gevoelens. We beleefden verschrikkelijke periodes van levende nachtmerries en zelfs bloed dat uit de muren kwam. Mannen veranderden in skeletten voor me. Ik zag een camera veranderen in de kop van een hond. Ik voelde me alsof ik gek werd." Hij zei dat de experimenten hem langdurige slaapproblemen en nachtmerries bezorgden.

De dood van Dr. Olson

In november 1953 kwam een groep CIA medewerkers (waaronder Sidney Gottlieb), samen met wetenschappers van het biologisch onderzoekscentrum van de VS, Camp Detrick genaamd, bijeen in een hut in Maryland voor een conferentie. In de groep bevond zich Dr. Frank Olson, een expert in aerobiologie. Op een bepaald moment besloten de CIA-leden een experiment uit te voeren op onwetende kandidaten, dus voegde Gottlieb's plaatsvervanger Robert Lashbrook LSD toe aan een fles Cointreau likeur, die na het diner werd geserveerd. Olson proefde het.

Toen Olson thuiskwam, merkten familieleden dat hij depressief was. Twee dagen later klaagde Olson bij zijn chef Vincent Ruwet over zijn slechte conditie en wat hij meemaakte. Ruwet nam contact op met Lashbrook, en zij namen Olson mee naar New York, voor een ontmoeting met een arts dicht bij de CIA, die ervaring had met LSD. In New York voelde Olson zich zo slecht dat hij zelfs weigerde naar huis terug te vliegen om Thanksgiving met zijn familie door te brengen. Later beweerde Lashbrook dat tijdens het laatste diner dat ze samen hadden, de man er "bijna net zo uitzag als Dr. Olson... voor het experiment." Volgens Lashbrooks getuigenis werd hij om 2.30 uur gewekt door een luide "klap van glas," en zag dat Olson dood was gevallen uit het raam van hun kamer op de 10e verdieping. Olson's familie weigerde echter te geloven dat het zelfmoord was, en beweerde dat de aerobiologie-expert was vermoord.

Ondanks dit alles, gingen de tests met onwetende mensen door. De CIA medewerkers ontmoetten een kandidaat in een bar, namen hem mee naar een 'safe house' en dienden de drug toe via eten of drinken - en wachtten dan op de reactie. Soms voelden de kandidaten zich daarna nog dagen ziek.

Het project werd in 1963 stopgezet. Een decennium later vernietigde Gottlieb de meeste documenten over MKULTRA, zodat de werkelijke omvang nooit bekend zal worden.

MKULTRA blijft een spook uit het Koude-Oorlogtijdperk, maar het onderzoek naar nieuwe wapens en naar methoden om die tegen te gaan is nooit gestopt - en zal ook nooit stoppen, volgens ex-CIA-officier en klokkenluider John Kiriakou, terwijl landen over de hele wereld er "miljarden en miljarden dollars" voor betalen.

Kiriakou is van mening dat het nooit ethisch is om op een mens te experimenteren zonder dat die persoon volledig begrijpt wat er gebeurt - en zonder dat hij ermee heeft ingestemd deel uit te maken van het experiment.

"Deze dingen zouden niet geheim moeten zijn; als ze geheim zijn, zouden ze niet moeten worden gedaa. Ethisch en wettelijk kun je niet experimenteren op een mens zonder een overeenkomst.

"Toen ik op de universiteit zat, had ik niet genoeg geld om de huur voor een maand te betalen. Ik zag een advertentie van een farmaceutisch bedrijf waarin stond dat ze wilden experimenteren met deze nieuwe medicijnen op jonge gezonde mensen die ze 500 dollar geven als je ermee instemt om deze medicijnen in de loop van een weekend te nemen, en dan nemen ze je bloed af en meten ze de absorptiesnelheid van de medicatie," herinnert Kiriakou zich. "Dus ik deed het. Het maakte me slaperig, ik kreeg mijn 500 dollar en ik ging naar huis. Ik wist wat ik deed, ik stemde ermee in dat ze op mij mochten experimenteren. Het was ongemakkelijk en ik voelde me smerig, maar mijn ogen waren open."

Als we het hebben over chemisch of biologisch onderzoek, is het een goede zaak totdat het vreedzame doeleinden dient, zegt hij. "Uiteindelijk kan er veel goeds van komen, vooral als landen met elkaar samenwerken," concludeert Kiriakou. "Maar in oorlogstijd, en vooral wanneer het publiek niet op de hoogte is van deze dingen, kan het een beangstigend vooruitzicht zijn, omdat we er dan maar op moeten vertrouwen dat onze regeringen ze niet offensief als wapens zullen gebruiken."

Lees het origineel op Russia Today