1. #4ir
  2. #back-back-better
  3. #de-nieuwe-normaal
  4. #fascisme
  5. #kapitalisme
  6. #klaus-schwab
  7. #neoliberalisme
  8. #stakeholder-kapitalisme
  9. #the-great-reset
  10. #world-economic-forum
  11. Artikelen

De Great Reset, Deel IV: Stakeholder Kapitalisme vs. Neoliberalisme

Elke discussie over "stakeholder capitalism" moet beginnen met het opmerken van een paradox: net als "neoliberalisme", zijn aartsvijand, bestaat "stakeholder capitalism" als zodanig niet. Er bestaat geen economisch systeem als "stakeholder-kapitalisme", net zomin als er een economisch systeem als "neoliberalisme" bestaat. De twee antipathieke tweelingen zijn denkbeeldige geesten die voor altijd tegenover elkaar staan in een schijnbaar eindeloze en uitzinnige strijd.

Dit artikel van Michael Rectenwald werd op 02/01/2021 gepubliceerd onder Creative Commons Share Alike. Deel 3 is hier.

In plaats van stakeholderkapitalisme en neoliberalisme zijn er auteurs die schrijven over stakeholderkapitalisme en neoliberalisme en bedrijven die min of meer de opvatting onderschrijven dat bedrijven naast aandeelhouders ook verplichtingen hebben jegens stakeholders. Maar als het aan Klaus Schwab en het Wereld Economisch Forum (WEF) ligt, zullen er regeringen zijn die door middel van regelgeving en de dreiging van zware belastingen bedrijven ertoe aanzetten om de herverdeling van belanghebbenden te onderschrijven.

Stakeholders bestaan naast aandeelhouders uit "klanten, leveranciers, werknemers en lokale gemeenschappen " () . Maar voor Klaus Schwab en het WEF moet het kader van het stakeholderkapitalisme worden gemondialiseerd. Een stakeholder is om het even wie of om het even welke groep die voordeel of verlies heeft van om het even welk corporate gedrag - buiten concurrenten, mogen wij veronderstellen. Aangezien het voornaamste voorwendsel voor de Great Reset de wereldwijde klimaatverandering is, kan iedereen in de wereld worden beschouwd als een belanghebbende in het ondernemingsbestuur van elk groot bedrijf. En federale partnerschappen met bedrijven die hun belanghebbenden niet "dienen", zoals bijvoorbeeld het Keystone Pipeline project, moeten worden opgegeven. Rassengelijkheid, het promoten van transgender-agenda's en ander identiteitsbeleid en -politiek zullen ook worden geïnjecteerd in regelingen voor het delen van bedrijven.

Als er al iets is, dan is het stakeholder kapitalisme een consumptieve worm die bedrijven van binnenuit uitholt en uitholt, in de mate dat de ideologie en de praktijk onderdak vinden in bedrijfsorganen. Het is een socialistische manier om rijkdom te liquideren binnen de kapitalistische organisaties zelf, gebruikmakend van een willekeurig aantal criteria voor herverdeling van voordelen en "externe effecten".

Maar geloof me niet op mijn woord. Neem David Campbell, een Britse socialist (hoewel geen marxist) en auteur van The Failure of Marxism (1996). Nadat hij had verklaard dat het marxisme had gefaald, begon Campbell het stakeholderkapitalisme te bepleiten als een middel om dezelfde doelen te bereiken. Zijn ruzie met de Britse orthodoxe marxist Paddy Ireland is een interne kibbel over de beste manier om het socialisme te bereiken, maar biedt ook een blik in de hoofden van socialisten die vastbesloten zijn om andere, vermoedelijk geweldloze wegen te bewandelen. (2)

Campbell hekelde Ireland voor zijn afwijzing van het stakeholder kapitalisme. Ireland stelde - ten onrechte, beweerde Campbell - dat stakeholder kapitalisme uiteindelijk onmogelijk is. Niets kan de onverbiddelijke marktvraag naar winst voor zeer lange tijd doorkruisen. De marktkrachten zullen onvermijdelijk alle ethische overwegingen zoals de belangen van de belanghebbenden overweldigen.

Ierlands radicaler-dan-gij marxisme liet Campbell verbijsterd achter. Realiseerde Ireland zich niet dat zijn marktdeterminisme precies was wat de verdedigers van het "neoliberalisme" beweerden als het onvermijdelijke en enige zekere middel voor de verdeling van sociale welvaart? "Marxisme," merkte Campbell terecht op, "kan geïdentificeerd worden met het bespotten van 'sociale hervormingen' als niet representatief voor, of zelfs als belemmerend voor, 'de revolutie'. Zoals zoveel antireformistische marxisten zag Ireland niet in dat "de sociale hervormingen die [hij] bespotte de revolutie zijn. " (3) Socialisme is niets anders dan een beweging waarbij "de vermeende natuurlijke noodzaak die wordt vertegenwoordigd door 'economische' imperatieven wordt vervangen door bewuste politieke beslissingen over de toewijzing van middelen". (4) Dit politieke socialisme, in tegenstelling tot Marx' orthodoxe epigonen, is wat Marx werkelijk bedoelde met socialisme, suggereert Campbell. Stakeholder kapitalisme is precies dat: socialisme.

Ireland en Campbell waren het erover eens dat het idee van stakeholder capitalism juist voortkwam uit het feit dat bedrijven relatief autonoom waren geworden ten opzichte van hun aandeelhouders. Het idee van onafhankelijkheid van managers en dus van autonomie van bedrijven of ondernemingen werd voor het eerst behandeld door Adolf A. Berle en Gardiner C. Means in The Modern Corporation and Private Property (1932) en na hen in The Managerial Revolution (1962) van James Burnham. In "Corporate Governance, Stakeholding, and the Company: Towards a Less Degenerate Capitalism?", schrijft Ireland over deze vermeende autonomie: "[D]et idee van de participatiemaatschappij is geworteld in de autonomie van 'de onderneming' ten opzichte van haar aandeelhouders; de bewering is dat deze autonomie...kan worden uitgebuit om ervoor te zorgen dat ondernemingen niet uitsluitend met de belangen van hun aandeelhouders voor ogen opereren. " (5)

Deze schijnbare autonomie van de onderneming, zo stelt Ireland, is niet ontstaan door incorporatie of wettelijke veranderingen in de structuur van de onderneming, maar door de groei van het grootschalige industriële kapitalisme. De groei van het aantal aandelen en de daarmee gepaard gaande opkomst van de aandelenmarkt zorgde ervoor dat het aandeel gemakkelijk te verkopen was. Aandelen werden "geldkapitaal", gemakkelijk inwisselbare titels op een percentage van de winst, en geen aanspraken op de activa van de onderneming. Het was op dit punt dat aandelen schijnbaar onafhankelijk werden van de onderneming en de onderneming van haar aandeelhouders.

Bovendien, met de opkomst van deze markt, ontwikkelden aandelen een autonome waarde van zichzelf, onafhankelijk van, en vaak verschillend van, de waarde van de activa van de onderneming. Ze werden, zoals Marx het noemde, fictief kapitaal en werden in de wet geherdefinieerd als een autonome vorm van eigendom, onafhankelijk van het vermogen van de onderneming. Zij werden niet langer beschouwd als billijke belangen in het eigendom van de onderneming, maar als rechten op winst met een eigen waarde, rechten die vrij en gemakkelijk op de markt konden worden gekocht en verkocht.

Toen de aandelen onafhankelijk werden van de activa van de vennootschappen, werden zij eigen juridische objecten, waardoor het kapitaal van vennootschappen in de vorm van aandelen schijnbaar verdubbelde. De activa waren nu eigendom van de vennootschap en van de vennootschap alleen, hetzij via een vennootschap, hetzij, in het geval van vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid, via trustees. Het immateriële aandelenkapitaal van de vennootschap was daarentegen het exclusieve eigendom van de aandeelhouder geworden. Het waren nu twee zeer verschillende vormen van eigendom. Bovendien was met de juridische constitutie van het aandeel als een volledig autonome vorm van eigendom de externalisering van de aandeelhouder en de vennootschap voltooid op een wijze die voorheen niet mogelijk was (6).

Volgens Ireland ontstond er dus een verschil in belangen tussen de houders van het industriële kapitaal en de houders van het geldkapitaal, of tussen de vennootschap en de aandeelhouder.

Niettemin, zo stelt Ireland, wordt de autonomie van de vennootschap beperkt door de noodzaak voor het industrieel kapitaal om winst te maken. De waarde van de aandelen wordt uiteindelijk bepaald door de rentabiliteit van de in gebruik zijnde activa van de onderneming. "De onderneming is en blijft de personificatie van het industrieel kapitaal en als zodanig onderworpen aan de vereisten van winstgevendheid en accumulatie. Deze worden niet van buitenaf opgelegd aan een verder neutrale en richtingloze entiteit, maar zijn eerder intrinsiek aan haar, en vormen de kern van haar bestaan." Deze noodzaak, betoogt Paddy, bepaalt de grenzen van het stakeholder kapitalisme en zijn onvermogen om zichzelf in stand te houden. "De aard van de onderneming is dus zodanig dat zij suggereert dat er strikte grenzen zijn aan de mate waarin haar autonomie ten opzichte van aandeelhouders kan worden uitgebuit ten gunste van werknemers of andere belanghebbenden. " (7)

Dit is een punt waarover de "neoliberaal" Milton Friedman en de marxist Paddy Ireland het eens zouden zijn geweest, ondanks Ierlands vasthoudendheid aan de extractie van "meerwaarde" op de plaats van productie als oorzaak. En deze overeenkomst tussen Friedman en Ireland is precies de reden waarom Campbell het argument van Ireland verwierp. Een dergelijk marktdeterminisme is alleen noodzakelijk onder het kapitalisme, beweerde Campbell. Voorspellingen over hoe bedrijven zich zullen gedragen in de context van markten zijn alleen geldig onder de huidige marktomstandigheden. Bedrijfsregels zodanig veranderen dat de winstgevendheid in gevaar komt, zij het, of zelfs vooral, van binnenuit, is de definitie zelf van socialisme. Het veranderen van de manier waarop bedrijven zich gedragen in de richting van stakeholder-kapitalisme is revolutionair en se.

Ondanks deze onoverkomelijke "neoliberale"/Marxistische impasse is het begrip stakeholderkapitalisme al minstens vijftig jaar oud. De debatten over de doeltreffendheid van het stakeholderkapitalisme dateren van de jaren tachtig. Ze werden aangewakkerd door Friedmans afwijzing van de "soulful corporation", die zijn hoogtepunt bereikte met Carl Kaysen's "The Social Significance of the Modern Corporation" in 1957. Kaysen zag het bedrijf als een sociale instelling die winstgevendheid moet afwegen tegen een breed en groeiend scala aan sociale verantwoordelijkheden: "er is geen vertoon van hebzucht of hebzucht; er is geen poging om een groot deel van de sociale kosten van de onderneming af te wentelen op de arbeiders of de gemeenschap. De moderne onderneming is een onderneming met een ziel. " (8) Zo zien we in Kaysen sporen van het latere begrip 'stakeholder capitalism'.

Waarschijnlijk kan stakeholderkapitalisme, hoewel niet in een ononderbroken lijn, worden teruggevoerd op het "commerciële idealisme " (9) van de late negentiende en vroege twintigste eeuw, toen onder anderen Edward Bellamy en King Camp Gillette zich socialistische utopieën voorstelden via incorporatie. (10) Voor dergelijke corporatiesocialisten was het voornaamste middel om socialisme tot stand te brengen de voortdurende incorporatie van alle productiefactoren. Met incorporatie zou een reeks fusies en overnames plaatsvinden totdat de vorming van een enkelvoudig wereldmonopolie, waarin alle "mensen" gelijke aandelen hadden, voltooid was. In zijn "World Corporation" verklaarde Gillette dat "het getrainde verstand van zaken doen en financiën geen andere uitweg ziet voor bedrijfsabsorptie en -groei dan de uiteindelijke absorptie van alle materiële bezittingen van de wereld in één bedrijfslichaam, onder de sturende controle van één bedrijfsgeest. " (11) Zo'n enkel wereldmonopolie zou socialistisch worden bij de gelijke verdeling van aandelen onder de bevolking. Stakeholder kapitalisme schiet tekort in deze gelijke verdeling van aandelen, maar omzeilt dit door waarde te verdelen op basis van sociale en politieke druk.

Interessant is dat Campbell zijn betoog, nogal ondogmatisch, eindigt door ondubbelzinnig te stellen dat als Friedman gelijk had en "als deze vergelijkingen [tussen aandeelhouders- en aandeelhouderskapitalisme] de neiging hebben om te laten zien dat exclusieve maximalisatie van aandeelhouderswaarde de optimale manier is om de welvaart te maximaliseren," dan "men het moet opgeven om socialist te zijn." 12) Als immers de maximalisatie van het menselijk welzijn werkelijk het doel is, en "aandeelhouderskapitalisme" (of "neoliberalisme") de beste manier blijkt te zijn om dit te bereiken, dan moet het socialisme zelf, inclusief het aandeelhouderskapitalisme, noodzakelijkerwijs worden opgegeven.

  1. Neil Kokemuller, "Does a Corporation Have Other Stakeholders Other Than Its Shareholders?", Chron.com, 26 okt. 2016, https://smallbusiness.chron.com/corporation-other-stakeholders-other-its-shareholders-63538.html.
  2. David Campbell, "Naar een minder irrelevant socialisme: Stakeholding as a 'Reform' of the Capitalist Economy," Journal of Law and Society 24, no. 1 (1997): 65-84.
  3. Campbell, "Toward a Less Irrelevant Socialism," 75 en 76, nadruk in origineel.
  4. Campbell, "Toward a Less Irrelevant Socialism," 76.
  5. Paddy Ireland, "Corporate Governance, Stakeholding, and the Company: Towards a Less Degenerate Capitalism?", Journal of Law and Society 23, no. 3 (september 1996): 287-320, m.n. 288.
  6. Paddy, "Corporate Governance, Stakeholding, and the Company", 303.
  7. Paddy, "Corporate Governance, Stakeholding, and the Company," 304 (beide citaten).
  8. Carl Kaysen, "The Social Significance of the Modern Corporation," in "Papers and Proceedings of the Sixty-Eighth Annual Meeting of the American Economic Association," ed. James Washington Bell en Gertrude Tait, speciale uitgave, American Economic Review 47, no. 2 (mei 1957): 311-19, 314.
  9. Gib Prettyman, "Advertising, Utopia, and Commercial Idealism: The Case of King Gillette", Prospects 24 (januari 1999): 231-48.
  10. Gib Prettyman, "Gilded Age Utopias of Incorporation," Utopian Studies 12, no. 1 (2001): 19-40; Michael Rectenwald, "Libertarianism(s) versus Postmodernism and 'Social Justice' Ideology," Quarterly Journal of Austrian Economics 22, no. 2 (2019): 122-38, https://doi.org/10.35297/qjae.010009.
  11. King Camp Gillette, "World Corporation" (Boston: New England News, 1910), p. 4.
  12. Campbell, "Toward a Less Irrelevant Socialism," 81.

mises.org

Some Rights Reserved (CC BY-SA 4.0)
1
  1. zaplog@zaplog
    #154577
    -- selected for frontpage by system --