De rol van de olieprijs en van de centrale banken in de economie

De Noorse oliedeskundige Rune Likvern schreef de afgelopen jaren voor TheOildrum.com. Tegenwoordig schrijft hij op een eigen weblog Fractional Flow.
Afgelopen week schreef Likvern een artikel over de olieprijs en de acties van de centrale banken (de Federal Reserve, de ECB, de Bank of England en de Bank of Japan). Dat artikel vat ik hieronder kort samen.

In de tweede grafiek uit het artikel is te zien wat de vier grote centrale banken van de OECD de afgelopen jaren hebben gedaan om de wereldeconomie op gang te krijgen en houden.

In de zomer van 2007 begonnen de banken hun rentetarief te verlagen. Na het faillissement van Lehman Brothers (september 2008) werd de rente in korte tijd veel verder verlaagd tot ca. 1%. In de afgelopen 2 jaar is de rente nog verder verlaagd tot minder dan 1%.
De groene lijn laat zien dat het verlagen van de rente tot gevolg heeft dat de centrale banken meer geld uitlenen. Zodra de rente verlaagd wordt in 2007 begint het totaal aan activa dat de centrale bank op de balans heeft (leningen !!) snel op te lopen.
Het balanstotaal van de 4 grote centrale banken liep op van 3 biljoen dollar naar meer dan 10 biljoen dollar.

Als de centrale banken hun rentetarief verlagen zullen concurrerende particuliere banken ook hun rentetarieven verlagen: ze streven naar zoveel mogelijk klanten.
Tegelijkertijd zie je dat ook de rente op staatsleningen gaat dalen en dat betekent dat pensioenfondsen en andere beleggers en lager rendement behalen dan ze gewend waren.

Al het extra kapitaal (7 biljoen dollar) dat centrale banken tegen lage rente hebben uitgeleend aan regeringen en particuliere banken sijpelt als krediet de samenleving in. De miljarden dollars, die de centrale banken uitlenen houden de prijs van aardolie relatief hoog.

Regeringen lenen geld om niet te hoeven bezuinigen en de belasting niet te hoeven verhogen. Zolang regeringen met een begrotingstekort werken, loopt de staatsschuld verder op, maar blijft de koopkracht en consumptie van de inwoners redelijk op peil. Doordat de consumptie op peil blijft, daalt de vraag naar olie niet en blijft de olieprijs relatief hoog. Als regeringen de tering naar de nering zetten (en de begroting sluitend maken) dan daalt de koopkracht, krimpt de economie. Daardoor daalt ook de vraag naar aardolie en wordt de olieprijs lager... net zoals in 2009.

Banken lenen het kapitaal van de centrale banken ook uit om investeringen mogelijk te maken. Er worden grote infrastructuur- en duurzaamheidsprojecten gestart om de werkeloosheid tegen te gaan. Hierdoor blijft de vraag naar aardolie vrij hoog.
Daarnaast kunnen oliemaatschappijen door het extra kapitaal ook moeilijk winbare olie- en gasvoorraden gaan exploiteren, die pas nu bij een hoge olie- en gasprijs rendabel zijn. De uitgaven van oliemaatschappijen voor exploratie en ontwikkeling zijn sinds 2006 (toen de centrale banken begonnen om extra geld in de economie te pompen) sterk gestegen.
Deze toestroom van centrale-banken-kapitaal naar de olie- en gaswinning wordt ook wel de koolstof-zeepbel (Carbon Bubble) genoemd.
Het aanbod van olie en aardgas is door deze ontwikkeling de laatste jaren licht blijven stijgen, waar de meeste deskundigen al een daling hadden verwacht. Je kunt ook zeggen dat de centrale banken door extra kapitaal uit te lenen, peakoil hebben uitgesteld.

Kort samengevat: de gezamenlijke centrale banken van de OECD hebben de afgelopen 7 jaar erg veel kapitaal uitgeleend in de wereldeconomie tegen historisch lage rente. En al dat extra kapitaal heeft de vraag naar aardolie en daarmee de prijs van aardolie hoog gehouden.
Dat is te zien in de ietwat rommelige grafiek van Rune Likvern hieronder.

De rode lijn is de prijs voor één vat Brent-olie. In 2006 als de centrale banken de rente verlagen, begint de olieprijs snel op te lopen. In de zomer van 2008 stokt de renteverlaging door de centrale banken een paar maanden. De hoeveelheid uitgeleend kapitaal (de groene lijn) wordt vlak en begint zelfs te dalen. Dit is het begin van de kredietcrisis. Tegelijkertijd begint ook de olieprijs te dalen.

Na de wereldwijde kredietcrisis in 2008 leidt een verdere verlaging van de rente tot een nieuwe stijging van de olieprijs in de periode 2009-2010.
In de laatste 2 jaar dreigt de olieprijs te gaan dalen, maar dit wordt voorkomen doordat de rente nog iets verder zakt.

Rune Likvern legt in zijn artikel uit dat economen en deskundigen een daling van de olieprijs verwachten. Oliemaatschappijen beginnen ook rekening te houden met een prijsdaling en schroeven daarom hun investeringen terug: ze schrappen dure en moeilijke projecten.
Dit heeft tot gevolg dat de produktie van olie en gas in de toekomst zal gaan afnemen. Peakoil is uitgesteld door enorm veel nieuw centrale-bank-kapitaal. Maar het is niet van de agenda verdwenen.

Of zoals Rune Likvern schrijft: geen enkele centrale bank kan aardolie printen.

Lees eerst het artikel Global Credit Growth, Interest rate and oilprice - are they related? op Rune Likverns weblog Fractional Flow.
En daarna: Central banks’ balance sheets, interest rates and the oil price.

Ook Gail Tverberg schrijft regelmatig over de gevolgen van krediet en rentetarieven op de olieprijs en de economie.

cassandraclub.wordpress.com