<< error >> (our Markdown requires webpage links, not image links, see manual)

Nederlandse geheime diensten overtreden soms wet bij verzamelen data

De inlichtingendiensten AIVD en MIVD overtreden de wet bij het verzamelen van gegevens. Dat gebeurt echter niet stelselmatig, concludeert een toezichthouder. Op andere punten wordt de wet dankzij technologische ontwikkelingen gebruikt op een manier die niet is voorzien.

AIVDDe geheime diensten AIVD en MIVD, de militaire inlichtingendienst, overtreden onder meer de wet bij het hacken van computersystemen. In principe mogen de diensten dat, maar de manier waarop ze de zogenoemde hackbevoegdheid gebruiken is niet altijd rechtmatig. Dat concludeert de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten in een rapport waar de Tweede Kamer om had gevraagd. Een deel van het rapport is vertrouwelijk en wordt alleen met het kabinet en de Tweede Kamer gedeeld.

Volgens de CTIVD gebruiken de diensten de hackbevoegdheid soms om informatie te verzamelen op een manier die in de praktijk gelijk is aan het aftappen van een internetverbinding. Voor het aftappen van een internetverbinding moet aan de minister toestemming worden gegeven, maar dat gebeurt in deze gevallen niet. De toestemming van de minister hoeft overigens niet letterlijk te worden genomen: hij kan zijn toestemming delegeren.

Ook op andere momenten verzamelen AIVD-medewerkers informatie op een manier die te vergelijken is met een tap, zonder dat daarvoor toestemming wordt gevraagd. Er wordt dan bijvoorbeeld een agent ingezet die vervolgens een tap zet, waarbij de geheime dienst enkel toestemming vraagt voor het inzetten van de agent, en niet het plaatsen van de tap. Dat lichtte de voorzitter van de CTIVD, Harm Brouwer, toe in een uitzending van Nieuwsuur.

De MIVD overtreedt bovendien soms de wet bij het analyseren van metadata, oordeelt de CTIVD. Dat gebeurt als op basis van metadata nieuwe doelwitten worden vastgesteld, zonder toestemming van de minister. Opvallend is dat de CTIVD in 2011 ook al oordeelde dat die praktijk niet in de haak was. Ook wordt zonder toestemming van de minister metadata doorzocht in samenwerking met buitenlandse inlichtingendiensten.

In een uitzending van Nieuwsuur dinsdagavond gaven parlementariërs van VVD, PvdA en D66 aan voorstander te zijn van beter toezicht op de geheime diensten. Het kabinet is echter niet van plan om wat aan het toezicht te veranderen, zo schrijft het kabinet in zijn brief aan de Tweede Kamer.

Hoewel de wet hier en daar wordt overtreden, gebeurt dat niet stelselmatig, oordeelt de CTIVD. Op andere punten wordt wetgeving op papier wel nageleefd, maar worden bevoegdheden gebruikt op een manier die niet was te voorspellen bij het ontwerpen van de wetgeving, die uit 2002 stamt. Volgens de commissie verzamelen de geheime diensten veel privégegevens uit chatsessies, e-mails en telefoongesprekken, evenals metadata. Die 'potentiële inbreuk op de levenssfeer' werd volgens de CTIVD in 2002 niet voorzien.

Op andere punten biedt de huidige wet niet genoeg bescherming voor de privacy. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij het verzamelen en analyseren van metadata die uit de ether is geplukt. Volgens de toezichthouder wordt de inzet van die bevoegdheid niet goed genoeg gemotiveerd en zijn er niet genoeg waarborgen voor de privacy. Daarnaast moet er bij het hacken van webfora, waarvan afgelopen herfst bleek dat de AIVD dat deed, meer aandacht zijn voor de privacy van de gebruikers van dat fora.

De geheime diensten wisselen regelmatig gegevens uit met inlichtingendiensten van andere landen, schrijft de toezichthouder. Het gaat onder meer om ruwe gegevensbestanden, die nog niet tot inlichtingen zijn verwerkt, die soms op stelselmatige basis worden gedeeld. Daarbij gaan de Nederlandse geheime diensten ervanuit dat de mensenrechten en lokale wetgeving door de dienst worden gerespecteerd. Volgens de toezichthouder moet nog eens goed worden nagedacht of dat wel terecht is, 'in het licht van de onthullingen van de afgelopen periode'.

Op andere punten houden de geheime diensten zich wel goed aan de wet. Zo worden internetverbindingen niet ongericht afgetapt, iets dat op dit moment niet mag, maar wat de geheime diensten graag willen en waar mogelijk wetgeving over komt om dat wel mogelijk te maken. Ook zijn er geen aanwijzingen dat de geheime diensten buitenlandse inlichtingendiensten met opzet vragen om informatie te verzamelen die ze zelf niet mogen verzamelen. Andere geheime diensten kregen dat verwijt eerder wel.

Het kabinet belooft op een aantal punten verbeteringen. Waar wetgeving wordt gebruikt op een manier die niet werd voorzien bij het opstellen van de wet, wordt de wetgeving aangepast. Ook moet de minister dan toestemming geven voor het uitwisselen van grote hoeveelheden ruwe gegevens met buitenlandse inlichtingendiensten.

tweakers.net