VPRO: documantaire relatie Iran en VS

Aan de vooravond van een nieuwe deal tussen Iran en -onder meer- de VS zendt VPRO's Import vanavond deel 1 van een driedelige serie uit over de relatie tussen beide landen. Met Amerikaanse oud-president Jimmy Carter en zijn Iraanse collega's Khatami en Rafsanjani.

deel 1: hoe VS vernederd wordt door gijzeling diplomaten iran

Voor dit documentaire drieluik werd meer dan drie jaar gefilmd, werden meer dan honderd interviews gehouden waarvan ruim zestig voor de camera met onder anderen president Jimmy Carter, de presidenten Khatami and Rafsanjani, elf ministers zoals Madeleine Albright, Warren Christopher, George Shultz, Jack Straw, Roland Dumas and Joschka Fischer. De serie bevat ook zeer bijzonder archiefmateriaal, zoals de bijeenkomst waar geestelijken van Iran een opvolger voor Ayatollah Khomeini kiezen en de laatste zesendertig uur dat Jimmy Carter president was, gefilmd in zijn kantoor.

President Obama heeft gezegd dat Amerika absoluut een diplomatieke hand naar Iran wil uitsteken, mits de leiders van de Islamitische Republiek hun vuist zouden openen. ‘Iran en Het Westen,’ laat zien dat alle vorige pogingen om tot een open dialoog te komen tussen Iran en het westen jammerlijk mislukten. Tegelijkertijd hebben zij een aantal gezamelijke belangen.

Deel 1: De man die de wereld veranderde, 1978-1981 (16 januari)
Voormalig president van Amerika, Jimmy Carter, vertelt hoe vernederend het was, toen Washington destijds niet in staat was om de Amerikaanse gijzelaars uit de Amerikaanse ambassade in Teheran vrij te krijgen. Hij verloor hierdoor het presidentschap. Topambtenaren van toen vertellen hun kant van het verhaal, onder wie vice president Walter Mondale, adviseur nationale veiligheid Zbigniew Brzezinski en Iran specialist van de nationale Veiligheidsraad Gary Sick.

De fouten die President Carter toen maakte, worden door hem zelf en zijn collega’s openlijk beschreven. Carter gaf de Sjah van Iran, toen de oppositie tegen zijn regime gewelddadig werd, het advies zowel streng te zijn als concessies te doen. De Sjah ging te rade bij de Amerikaanse ambassadeur. Verder ook aandacht voor de Iranese kant van de geschiedenis. Belangrijkste sleutelfiguren rondom Ayatollah Khomeini vertellen over hun aandeel in de confrontatie met Amerika, zoals de eerste Minister buitenlandse zaken Ebrahim Yazdi, de adviseur van Ayatollah Khomeini; Sadeq Tabatabai, de man die ook onderhandelaar was met Warren Christopher, de Amerikaanse vertegenwoordiger en Ayatollah Montazeri, de man waarin Khomeini zijn opvolger zag.

NIEUWS: Nucleair akkoord Iran komende maandag

Komende maandag wordt er een akkoord ondertekend over tijdelijke bevriending van een belangijk deel van het Iraanse nucleaire programma. De afspraak hierover werd deze week gemaakt tussen Iran en zes grote landen, te weten: China, Frankrijk, Rusland, Groot-Brittannië, Verenigde Staten en Duitsland.In ruil hiervoor worden sommige sancties tegen Iran opgeschort. Volgens de Amerikaanse president Obama brengt het akkoord ,,ons doel om te voorkomen dat Iran een kernwapen krijgt, dichterbij.''

Wat is er afgesproken?

• Iran zal de komende zes maanden de verrijking van uranium met meer dan 5 procent stopzetten. Ze kunnen dan nog wel energie opwekken, maar het niveau is te laag voor de productie van een kernwapen.

• De voorraad uranium die al wel tot 20 procent is verrijkt, wordt geneutraliseerd.

• Teheran zal ook geen nieuwe centrifuges, waarmee uranium verrijkt kan worden, meer plaatsen. Waarnemers van het Internationale Atoom Energieagentschap (IAEA) gaan er op toezien of Iran zich aan de afspraken houdt.

  Dit gebeurt allemaal de komende zes maanden. Ondertussen praten de 6 grote landen en Iran verder over een definitief akkoord.

  Welke sancties worden opgeschort?

  oa:

• toestemming om weer vliegtuigonderdelen voor burgerluchtvaart te kopen

• opschorten sancties tegen auto industrie.

  Als Iran zich niet aan de afspraken houdt, worden de sancties weer opnieuw opgelegd.

  Wat zijn nu de grootste obstakels nog?

  Zowel in Amerika als in Iran zijn er tegenstanders van dit akkoord. Een grote groep Republikeinen en Democraten in de Senaat wil juist dat de sancties tegen Iran worden aangescherpt.

  Tegenstanders in Iran vinden dat ze hoe dan ook het recht moeten blijven houden op verrijking van uranium, dat is vast gelegd in het Nucleaire Non-Proliferatieverdrag). Beide partijen moeten deze haviken dus in het kamp krijgen van mensen die nu ook akkoord zijn gegaan met het Verdrag van Genève, zoals dit akkoord wordt genoemd.

  ---

  GEHELE DOCUMANTAIRE ONLINE TE BEKIJKEN

  Klik hier om de gehele documantaire online te bekijken.

  ---

www.vpro.nl