<< error >> (our Markdown requires valid webpage links, not image links, see manual)

Zorgcontroleurs komen straks ongevraagd bij de mensen binnenvallen

In een advies aan staatssecretaris Van Rijn (PvdA, volksgezondheid) oordeelt de Raad van de Rechtspraak vandaag hard over diens plannen voor de hervorming van de zorg.
Het advies gaat over de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) die in 2015 de bestaande vervangt. In dat jaar gaan begeleiding en dagbesteding van langdurig zieken van de volksverzekering AWBZ over naar gemeenten. De WMO regelt onder meer wat gemeenten wel en niet mogen.
Omdat de wet nog bij de Raad van State ligt en dit najaar pas naar de Tweede Kamer gaat, is de inhoud ervan nog niet openbaar. Maar uit de kritiek van de Raad valt al wel het een en ander af te leiden.
In strijd met EVRM
Eén van de hardste noten die de Raad kraakt, is de bepaling dat gemeenten straks ongevraagd bij inwoners kunnen binnenvallen. Dat is nodig, zo staat in de nieuwe WMO, omdat gemeenten moeten kunnen controleren of de zorg aan inwoners goed geleverd wordt. "Het uitoefenen van toezicht zou vaak niet goed mogelijk zijn indien de toezichthouder uitsluitend met toestemming [...] toegang zou hebben", staat in de toelichting op de WMO.

De Raad begrijpt dat ongevraagd bezoek te rechtvaardigen valt als er bijvoorbeeld een vermoeden bestaat van bijstandsfraude. Maar in dít geval noemt de Raad het zomaar binnendringen in strijd met de Grondwet en het Europese verdrag voor de rechten van de mens (EVRM).

Ook stoort de Raad zich aan de verslechtering van de rechtspositie van zorgbehoeftigen. Wil iemand na 2015 bijvoorbeeld een traplift of vervoer van de gemeente, dan moet hij of zij eerst 'een melding' doen. De gemeente onderzoekt dan of de persoon in kwestie daar recht op heeft.

Toenemende rechtsonzekerheid
Volgens de Raad zijn de mogelijkheden van beroep ten aanzien van zo'n oordeel beperkt. Omdat een melding niet de juridische status van een aanvraag heeft, kunnen inwoners bijvoorbeeld geen aanspraak maken op de Wet Dwangsom en Beroep. Door die wet kunnen inwoners nu na drie maanden 1260 euro claimen van trage gemeenten.

Omdat de ene gemeente de zorgtaken adequater zal oppakken dan de andere, vreest de Raad verder toenemende rechtsonzekerheid van burgers en een mogelijke toename van hun procesbereidheid. Het aantal rechtszaken van mensen die zorgvoorzieningen bij de rechter willen afdwingen, zal naar alle verwachting stijgen, in 2015 al met achthonderd.
Het advies maakt ook inzichtelijk hoe Van Rijn aankijkt tegen de inzet van het eigen netwerk van inwoners die straks zorg willen. In 2015 wordt van hen verwacht dat ze éérst kijken of ze het eigen netwerk kunnen aanspreken. Lukt dat niet, dan is het aan de gemeente om bij te springen.
Naast de echtgenoot, die in de huidige WMO al verplicht is om de handen uit de mouwen te steken, komen daar in 2015 ouders, inwonende kinderen of 'andere huisgenoten' bij. Van hen wordt hulp verwacht die 'naar algemene opvattingen in alle redelijkheid verwacht mag worden'.

Volgens de Raad dreigen er mensen tussen wal en schip te belanden omdat er geen enkele wet is op basis waarvan iemand zijn kinderen, ouders en huisgenoten tot iets kan verplichten. Maar omdat gemeenten hem of haar straks zorg wél kunnen weigeren als ouders of kinderen niets willen, zouden zorgbehoevenden straks in de kou kunnen komen te staan.

www.trouw.nl