Arcana, de geheimen van de tarot

Het begrip arcana binnen de westerse esoterische traditie.

Een van de eerste dingen die een beginnende tarotist leert is dat de tarot 78 kaarten bevatten die ingedeeld worden in 22 grote arcana en 56 kleine arcana. In de meeste handboeken wordt arcana vertaald door geheimen (enkelvoud arcanum = geheim).

Het woord ‘geheim’ is heel intrigerend, het prikkelt de fantasie en heeft vast menig persoon ertoe aangezet de tarot te bestuderen. Toch vind ik het uiteindelijk maar een povere vertaling die het concept waar het begrip arcana voor staat amper dekt. Ook de woorden ‘major’ en ‘minor’ hebben naar mijn aanvoelen een diepere betekenislaag, die niet meteen merkbaar is in hun vertaling respectievelijk ‘grote’ en ‘kleine’.

kaart uit Le Grand Tarot Belline, op dit deck zou P. Christian zich gebaseerd hebben bij het omschrijven van zijn tarotafbeeldingen.
De relatie tussen tarot en het woord arcana

Alvorens hier verder op in te gaan, wil ik eerst even hebben over de relatie tussen tarot en het woord arcana. Tegenwoordig worden beide begrippen haast in één adem met elkaar vernoemd, maar dit is niet steeds zo geweest.

Het begrip arcana wordt voor het eerst met tarot geassocieerd door Paul Christian (Jean-Baptiste Pitois) in de novelle ‘L’homme rouge des Tuileries’ (1863)
Het (fictieve) verhaal gaat over een ontmoeting tussen Napoleon en een Benedictijnse monnik die een occult manuscript bezit. Dit manuscript beschrijft 78 symbolische huizen of afgebeelde ‘sleutels’, waarna later verwezen wordt als zijnde arcana.

In 1888 schrijf Ely Star (Eugene Jacob) in zijn werk ‘Mystère de l’ horoscope’, een hoofdstuk over tarot. Hij is de eerste om een onderscheid te maken tussen minor arcana en major arcana. Een jaar later laat Papus (Gérard Anaclet Vincent Encausse) in zijn Tarot de Bohémiens uitschijnen dat beide termen in algemeen gebruik zijn.

Het woord arcana in andere bronnen

Deze heren haalden de mosterd waarschijnlijk uit oudere documenten. Zo is één van de oudste teksten waarin het woord arcanum voorkomt een tekst van de neoplatonist Lamblichus (2de eeuw na Chr.) getiteld ‘Over de mysteriën’. Daarin beschrijft hij riten uit verschillende mysteriereligies en verwijst hij naar het arcanum van het adytum.
Het adytum is een het ontoegankelijke allerheiligste van het heilige in (Griekse) tempels.

Gedurende de daarop volgende eeuwen werd het woord arcanum op verschillende manieren gedefinieerd. Abt Trithemius omschreef het rond de 15de eeuw als volgt : ‘Arcana is de synthese van de Hermetische alchemistische doctrine, Pythagoreaanse numerologie, astrologische correspondenties en kabbalistische woordmagie’.
Paracelsus verwijst in dezelfde periode ook regelmatig naar arcana. In een werk over de filosofie van alchemistische geneeskunde schrijft hij dat in tegenstelling tot ons lichamelijk wezen, arcana onsterfelijk en eeuwig zijn.
In een ander geschrift vermeldt hij : ‘Ze hebben de kracht tot transmutatie’. Ze veranderen en herstellen ons en moeten vergeleken worden met de geheimen van de Goden.

Als je deze omschrijvingen leest merk je dat het maar een kleine stap was voor de 19de eeuwse esoteristen om een relatie te leggen tussen het woord arcana en de tarotafbeeldingen.

Ook over de achterliggende visie i.v.m. het onderscheid minor en major arcana valt in verschillende documenten wel iets te lezen. Al zijn de bronnen hierover minder overtuigend.
In de Vetula, een werk omschreven als poëzie met niet poëtische inhoud, uit de 13 de eeuw maakt men een onderscheid tussen mundus minor en mundus major. Mundus minor is ‘de wereld van de mens’ en de mundus major is de wereld dat ‘gelijkend op het goddelijke’ geschapen is.

Unus Mundus

Meer recent schreef Carl Gustaf Jung over het bestaan van een unus mundus.
Een alchemistisch idee dat verwijst naar de integratie van de fysische wereld (mundus minori) van de mens met psychische wereld (mundus majori) van de mens. Een wereld die bovenpersoonlijk is, een soort transcendente oerwereld die alles omvat.

Hoewel de bronnen om het onderscheid tussen major en minor arcana aan de daarnet uiteengelegde visie te koppelen niet overal eensluidend zijn, vind ik het toch een zeer boeiend standpunt. Het wijst op een diepe gelaagdheid van de tarot. Het geheim van de tarot is veelzijdig maar één ervan is dat de tarot kan beschouwd worden als een magisch instrument dat in staat is via het geheel van zijn symboliek een spirituele/geestelijke transmutatie in de mens teweeg te brengen.

meer op de website van Tarot Cirkel
Tarot Cirkel blogt