De comeback van de coöperatie: gewone burgers staan weer centraal

Het is te zien in steeds meer sectoren: ondernemers die het ‘anders’ willen doen en ervoor kiezen om zich te organiseren in coöperaties. In de zorg, de inkoop van (duurzame) energie, in de cultuursector en in de technologie. Een coöperatie is een bedrijfsvorm waarbij de leden eigenaar zijn van het bedrijf en samen beslissen en verantwoordelijkheid dragen. Anders dan een bedrijf met aandeelhouders, waarbij het maken van winst voorop staat, zorgen de leden van een coöperatie er juist voor dat een bedrijf op de lange termijn ‘gezond’ blijft. De belangen en behoeften van gewone mensen staan dus voorop, en niet die van een handjevol topbestuurders.

Coöperaties zijn niet nieuw. ’s Lands oudste coöperatie, verzekering OVM De Veenhoop, werd in 1795 opgericht. Het is wel een uitdaging voor zo’n kleine club om te blijven bestaan in deze tijd; De Veenhoop wordt bedreigd door huidige regelgeving.

In 1795 kwamen veehouders uit vijf dorpen rondom Hoorn samen. Zij richtten OVM De Veenhoop op, de oudste nog actieve coöperatie van Nederland. De Onderlinge Verzekering Maatschappij werd opgezet om het risico op brand onderling af te dekken. Ruim tweehonderd jaar later telt de organisatie ruim 700 leden, vooral boeren en oud-boeren uit de regio. ‘De verbondenheid is groot’, vertelt bestuurslid Dick Waiboer. ‘Als een agrariër uit de regio vertrekt, blijft hij toch vaak lid. En als er een boerderij wordt verkocht, wijzen mensen ons daar vaak op: daar zitten potentiële klanten.’

Dat saamhorigheidsgevoel leidt ertoe dat bij De Veenhoop mensen elkaar wijzen op hun verantwoordelijkheid. ‘Als wij zien dat een boerderij slecht wordt onderhouden, kunnen wij zeggen dat het niet meer verantwoord is om dat pand te verzekeren. In een grote organisatie waar niemand elkaar kent, zou dat niet opvallen.’ Mede dankzij die ‘sociale controle’ kon de coöperatie vorig jaar 21 procent van de premie aan haar leden terugbetalen.

Zo’n bedrijf lijkt bijna niet meer van deze tijd. En inderdaad, ‘we dreigen helaas écht uit de tijd te raken’, zegt Waiboer. Dezelfde economische crisis die leidt tot een hernieuwde interesse in coöperaties is ook de oorzaak van strengere wetgeving en verscherpt financieel toezicht, die het voortbestaan van de oudste coöperatie bedreigt. ‘Voor een kleine organisatie betekent het dat we heel veel extra kosten moeten maken om onze processen te beschrijven en om nieuwe bestuursleden te screenen’, legt Waiboer uit. Ook moet het scholingsniveau van bestuursleden omhoog. ‘Wij hebben altijd volgens ons boerenverstand geredeneerd.’ Volgens hem is de regelgeving ‘doorgeschoten’.

Om te overleven moet De Veenhoop misschien fuseren met een aantal andere gelijksoortige organisaties. ‘Het zou jammer zijn als de voordelen van onze kleinschaligheid daardoor gaan verdwijnen.’ Grote organisaties zijn niet zaligmakend, vindt Waiboer. ‘Groot klinkt als sterk, maar je mist de finetuning. Wij denken niet in standaard producten, maar zijn in staat maatwerk te leveren en mee te denken met onze leden. We hebben één medewerker en die kent al onze klanten. Waar vind je dat nog?’

www.hetkanwel.net