José Mujica, de meest armoedige president ter wereld

Politici, van links en rechts, staan over ’t algemeen ver af van gewone mensen en hebben de reputatie vooral goed voor zichzelf te zorgen. Maak kennis met een president zonder kapsones, een president die altijd een man uit het volk bleef. Hij woont in een gammele boerderij en geeft het grootste deel van zijn honorarium weg aan goede doelen.

Buiten hangt wasgoed te drogen. Uit een bron in de tuin, die is overwoekerd door onkruid, stroomt water. Voor het huis houden slechts twee politieagenten en Manuela, een hond met drie poten, de wacht.

Dit is de residentie van de president van Uruguay, Jose Mujica. ‘Pepe’ voor zijn aanhangers. Mujica’s manier van leven valt niet te vergelijken met die van andere staatshoofden en regeringsleiders. Hij legt er een integriteit in aan de dag die gewone burgers zo graag zien van politici die ze aan de macht hebben gebracht. Mujica toonde geen enkele belangstelling voor de imposante, luxe residentie die voor hem ter beschikking staat als president; hij bleef wonen in de boerderij van zijn vrouw, ergens aan een onverharde weg buiten de hoofdstad Montevideo. Daar werken de president en zijn vrouw op het land, waar ze bloemen kweken.

Mujica heeft de naam de armste president ter wereld te zijn. Dat komt door zijn sobere levensstijl – en het feit dat Mujica ongeveer 90% van zijn maandsalaris (€ 12.000) aan goede doelen schenkt. “Ik heb het grootste deel van mijn leven zo geleefd,” zegt hij, zittend op een oude stoel in de tuin, waarin een kussen ligt van Manuela de hond. “Ik kan goed rondkomen met wat ik heb.”

Na aftrek van de giften, die hij schenkt voor arme mensen en kleine ondernemers, houdt Mujica voor zichzelf iedere maand ongeveer evenveel over als iemand met een gemiddeld inkomen. Dat is in Uruguay 485 euro.

In de verklaring over zijn persoonlijk vermogen – die overheidsfunctionarissen in Uruguay ieder jaar verplicht moeten overleggen – vermeldde hij in 2010 totaal $ 1.800 (1.100 pond) aan bezittingen te hebben, een Volkswagen Kever uit 1987 om precies te zijn. Dit jaar telde hij daar de helft van de activa van zijn vrouw bij op – het land, de tracktoren en het huis – zodat zijn vermogen op papier nu 215.000 dollar (€ 135.000) bedraagt.

Nog altijd maar twee derde van wat de vice-voorzitter, Danilo Astori, opgaf en een derde van zijn voorganger, Tabaré Vázquez, net als Mujica lid van de Frente Amplio (Links Breed Front).

Mujica, die werd gekozen in 2009, vocht in de 60er en 70er jaren van de vorige eeuw mee met de stadsguerrillabeweging Tupamaros. Hij raakte zes keer gewond bij een vuurgevecht en verbleef in totaal veertien jaar van zijn leven in de gevangenis. Het grootste deel van zijn detentie bracht hij door onder barre omstandigheden en isolatie. In 1985, toen Uruguay terugkeerde naar de democratie, werd hem amnestie verleend.

Die jaren in de gevangenis, zegt Mujica, hebben mijn kijk op het leven mede bepaald.

“Ze kunnen me nou wel «de armste president ter wereld» noemen, maar ik voel me niet arm. “De meeste Uruguyanen moeten van veel minder rond zien te komen,” zei hij in een interview met de krant El Mundo. “Mensen die alleen maar werken om een overdreven poenige leefwijze te kunnen bekostigen en altijd meer en meer willen, die zijn arm,” volgens hem.

“Het is een kwestie van vrijheid. Als je niet veel bezittingen hebt, hoef je ook niet je hele leven te werken als een slaaf en heb je dus meer tijd voor jezelf.”

“Ik mag misschien een excentrieke oude man lijken... Maar ik heb bewust hiervoor gekozen.”

Een soortgelijk punt maakte hij in een toespraak tot de Rio +20 top: “We hebben de hele middag gediscuteerd over duurzame ontwikkeling. Over hoe we de massa’s uit hun armoede moeten halen…

Maar wat verwachten we eigenlijk? Willen we net zo’n ontwikkelings– en consumptiemodel als de rijke landen? Ik vraag u: wat zal er van deze planeet worden als men in India per huishouden net zoveel auto’s zou hebben als in Duitsland? Hoeveel zuurstof zal er dan nog voor ons overblijven?”

“Zijn er voldoende middelen op deze planeet, dat we zeven of acht miljard mensen eenzelfde consumptie– en vervuilingpatroon kunnen bezorgen als we vandaag de dag zien in de rijke samenlevingen? Zo’n niveau van hyperconsumptie is schadelijk voor onze planeet.”

De wereldleiders hebben een «blinde obsessie» met consumptiegroei. Alsof het het einde van de wereld zou betekenen als we een soberder levensstijl zouden ontwikkelen, aldus Mujica.

Zo groot als het contrast tussen de vegetarische Mujica en andere leiders ook mag zijn, het vrijwaart hem niet voor de voortdurende schommelingen in de politieke voorkeur van de mensen. Dit jaar zakte zijn populariteit voor het eerst sinds zijn verkiezing in 2009 onder de 50%.

“Veel mensen hebben sympathie voor de president vanwege de manier waarop hij leeft. Dat neemt echter niet weg dat men kritiek heeft op zijn beleid.” zegt de Uruguayaanse opiniepeilster Ignacio Zuasnabar.

De Uruguayaanse oppositie verwijt hem dat de recente groei van economie in het land niet heeft geleid tot betere openbare diensten, betere gezondheidszorg en beter onderwijs.

Mujica kwam dit jaar onder vuur te leggen vanwege twee zaken. Toen het congres van Uruguay een wet aannam die abortus legaliseert voor zwangerschappen tot 12 weken, sprak hij daar – in tegenstelling tot zijn voorganger – niet zijn veto over uit.

Ook het plan dat hij lanceerde om de staat het monopolie over de verkoop de van cannabis te geven, viel in bepaalde kringen niet goed. Maar “consumptie van cannabis veroorzaakt niet de grootste problemen, het probleem is de drugshandel,” zegt hij.

Mujica hoeft zich gelukkig niet al te druk te maken over zijn populariteit. Hij kan toch niet worden herkozen in 2014. De wet staat dat niet toe in Uruguay. Hij zal zich, 77 jaar oud, over twee jaar waarschijnlijk terugtrekken uit de politiek.

Wanneer het zover is, krijgt hij een AOW-uitkering – en in tegenstelling tot sommige andere oud–politici, zal het hem niet moeilijk vallen om te wennen aan de inkomensdaling. Die is voor hem niet onoverkomelijk groot.

options.blogspot.nl