<< error >> (our Markdown requires webpage links, not image links, see manual)

Weg met de supermarkt, leve de coöperatieve winkel!

Een overdekte voedselmarkt waarvan klanten, boeren en bakkers én de winkelier zelf eigenaar zijn. Dat is het ideaal van Inno Kock en Luuk Rövekamp en hun Lazuur food community. En ze zijn al een flink stuk op weg om dat te realiseren. Eind dit jaar moet de Wageningse natuurvoedingswinkel Buys & Ko zijn omgebouwd tot de eerste vanuit de lokale gemeenschap opgezette voedselmarkt. Lazuur (blauw) staat volgens de twee initiatiefnemers symbool voor transparantie. Naar eigen zeggen is het de eerste voedingswinkel in Nederland die zo is opgezet.

Eigenlijk stelde Inno Kock, sinds 1983 eigenaar van Buys & Ko, zich in 2006 al de vraag hoe verder te gaan. "Ik zocht naar een nieuwe band met mijn klanten. Ik voelde na al die jaren toch de betrokkenheid afnemen. Daar is in eerste instantie een klantenkaart uit voortgekomen. De klanten leggen ieder 100 tot 150 euro in als een soort lening. Daarmee wordt de voorraad gefinancierd. In ruil daarvoor krijg je korting op je boodschappen. Als je ermee stopt krijg je je inleg weer terug."

Verzet
Terwijl de invoering van de klantenkaart vorm kreeg, gebeurde er nogal wat in voedselland, vult Rövekamp aan. Hij heeft gewerkt voor onder meer supermarktketen Plus, Odin (van de groentetassen) en is nu zelfstandig adviseur. "Consumenten gingen kritische vragen stellen over de herkomst van hun voedsel. De lange anonieme ketens stuitten op steeds meer weerstand. De dominantie van de supermarkten daarin riep verzet op bij boeren die voor steeds minder geld moeten produceren."

Tegelijk ziet hij een hang naar duurzaamheid opkomen. "Minder voedselkilometers, meer transparantie in de keten, meer vraag naar lokaal en vers eten. Dat alles bij elkaar heeft ons opnieuw aan het denken gezet,"vertelt Rövekamp. "Uiteindelijk wilden we een soort gemeenschap organiseren van leveranciers, consumenten en de werknemers in de winkel. Die laatsten fungeren als een soort marktmeesters die vraag en aanbod bij elkaar brengen. Wederzijds vertrouwen voert daarbij de boventoon. Eigenlijk is dat een ouderwetse markt. Die zijn we nu ook fysiek aan het nabouwen hier in de winkel. Die markt geven we alleen niet meer uit handen. Niet aan een winkelketen of aan een vastgoedondernemer of wat dan ook."

Coöperatie
Als organisatievorm ligt een coöperatie dan voor de hand, zegt Rövekamp. Nederland kent een rijke traditie op dat punt. "Ook zijn we geïnspireerd door het pergolasysteem waarbij boeren rechtstreeks leveren aan consumenten uit de omgeving. Die consumenten leggen per gezin per seizoen een bedrag in waarmee de boer aan de gang kan. En de gezinnen betalen daarvan in de loop van het seizoen hun verse eten. Gezamenlijk overleggen ze wat de boer gaat telen dat jaar."

Een relatief nadeel is dat de eerste Lazuurmarkt voortbouwt op een bestaande winkel. Eigenaar Kock: "Die winkel is nu een commanditaire vennootschap waarin de winkelier en zijn personeel gezamenlijk verantwoordelijk zijn. Daar zitten nog geen consumenten en leveranciers bij. We zoeken nog naar een goede structuur waarin medezeggenschap en medeverantwoordelijkheid zijn geregeld. De stap naar een coöperatie met alle belanghebbenden is niet zo groot, maar we zitten nog met die gegeven structuur waarin ook nog 400 klantenkaarthouders een rol spelen."

Lokale gemeenschap
Kock en Rövekamp willen het concept ook gaan verspreiden over Nederland. Kock benadrukt dat een volgende Lazuur-voedselgemeenschap wel al gelijk met het coöperatiemodel kan starten. "Dat hoeft echter niet per se. Het kan ook op een andere manier. Dat is aan de mensen die het initiatief nemen. Als de basis maar is dat het de lokale gemeenschap ten goede komt. De klanten krijgen goed, lokaal voedsel, de boeren en ambachtslieden als bakkers hebben een lokaal afzetkanaal en het biedt werkgelegenheid aan de buurt. Het geld blijft in de gemeenschap en alle belanghebbenden krijgen een eerlijk deel daarvan. Als er geld overschiet wordt dat weer geïnvesteerd in verbeteringen. Wij willen als pioniers van dit model volgende initiatieven graag ondersteunen met onze ervaringen."

Nou zijn er al wat initiatieven gaande die de klassieke voedselketen bestrijden met een andere opzet en andere producten. Marqt lijkt erop, een biologische keten als Ekoplaza probeert ook een alternatief te bieden.

Rövekamp: "Marqt lijkt aan de buitenkant, met lokale boeren die hun producten in een Marqt-winkel kunnen verkopen, op Lazuur. Aan de binnenkant is het echter een ander bedrijf. De eigendom is in handen van aandeelhouders. Bovendien is Marqt filialen aan het uitrollen met een centraal distributiecentrum daarboven. Dat gaat toch weer lijken op de klassieke keten die zij zeggen te bestrijden. Ekoplaza is een bedrijf met tientallen filialen. De winkels krijgen de concepten voor de schappen aangereikt van een hoofdkantoor. Wij willen niets aangereikt krijgen. De lokale voedselgemeenschap bepaalt wat er gebeurt. Daarmee wordt tevens het lokaal vakmanschap bevordert. Lazuur heeft daarin een dienende functie."

Euro per pond meer
De twee geven een voorbeeld van zes boeren uit de buurt van Wageningen die hun eigen vee slachten en dat verwerken tot mooie voorverpakte producten als gehakt. Kock: "We betrekken ons biologisch vlees normaal van een groothandel, maar deze producten van coöperatie Het Boerenhart worden door onze klanten zeer gewaardeerd. Het kost een euro per pond meer, maar het ligt wel op onze schappen. Dat is prachtig natuurlijk, ruimte geven aan dit soort initiatieven."

Zo'n benadering levert wel voortdurend andere keuzes op, waardoor de schappen bijna continu veranderen. Rövekamp: "We hebben geen merklijnen, maar we maken ons waar mogelijk afhankelijk van lokaal aanbod en dito initiatieven. Dus er verandert inderdaad regelmatig iets. Dat geldt overigens ook voor producten van verder weg, zoals koffie en chocola. Daarvoor hebben we contacten met coöperaties in de herkomstlanden. Zoiets geeft zeker een andere smaak, en ook de kwaliteit kan wisselen. Maar we hebben kritische, bewuste klanten. We kunnen dat uitleggen, daar hebben we een verhaal bij. Dat is leuk. We hebben een gesprek over eten."

www.trouw.nl