Q&A Jeremy Rifkin: In het netwerk

Jeremy Rifkin, de schrijver van The Third Industrial Revolution, sprak met Jurriaan Kamp over het komende tijdperk van gespreide macht door samenwerking.

Hoe ontstaan industriële revoluties?

In de geschiedenis zie je dat grote economische revoluties optreden wanneer er een nieuw energiestelsel ontstaat. Daardoor kan een beschaving complexer worden, worden meer mensen bij elkaar gebracht, worden vaardigheden over afzonderlijke personen verdeeld en weer geïntegreerd in complexere sociale eenheden, die zich met zakendoen, handel en cultuur kunnen bezighouden. Maar als er een nieuw energiestelsel ontstaat, moet er tegelijkertijd een revolutie komen in de communicatie om dat stelsel te besturen. De Sumeriërs in het oude Mesopotamië hebben als eersten irrigatie toegepast binnen een gecentraliseerde landbouw. Ze konden energie in de vorm van gerst, tarwe en rogge opslaan. Voor dat stelsel van gecentraliseerde landbouwenergie was een revolutie in de communicatie nodig om de complexere beschaving te besturen, en toen werd het eerste schrift ontwikkeld. Rond 1800 werd de eerste industriële revolutie gestuwd door goedkoop drukwerk op grote schaal, dat mogelijk werd dankzij de stoomtechniek. En in de twintigste eeuw met de gecentraliseerde elektriciteit werd de telefoon het besturingsinstrument, waardoor een nieuwe industriële revolutie tot ontwikkeling kon komen met een flexibelere cultuur van voorsteden, auto’s en olie.

Zijn revoluties het resultaat van overheidsbesluiten of van spontane marktontwikkelingen?

Die gaan altijd samen. Veel Amerikanen geloven dat je het aan de markt kunt overlaten en dat die dan zonder hulp van de overheid zorgt voor nieuwe commerciële ondernemingen, nieuwe ideeën en innovaties. Het is een mythe dat de eerste en tweede industriële revolutie uit de markt zijn voortgekomen. Echt onzin. Zo is het niet gegaan. De overheid heeft biljoenen dollars uitgegeven aan subsidie en investeringen in infrastructuur en heeft het juridische kader voor die revoluties geschapen. De overheid heeft, op alle niveaus, in een nauwe, symbiotische samenhang met de industrie gezorgd voor de infrastructuur en het hele economische paradigma voor de eerste en tweede industriële revolutie.

U stelt dat Europa voorop loopt in de Derde Industriële Revolutie.

In Europa begrijpt iedereen zonder meer dat overheid en industrie die nieuwe infrastructuur samen moeten aanleggen. Europa loopt inderdaad ver voor. Er zijn wel gebieden in de V.S. waar bepaalde onderdelen klaar zijn: Texas, Californië, New England. Die onderdelen werken al. Amerika moet een voorbeeld nemen aan Europa. Wat ik wel weet van Amerika: als we iets eenmaal doorhebben, worden we ook de beste van de klas.

Wat is het verschil tussen de komende industriële revolutie en die van vroeger?

In dit geval gaat het om een verschuiving van macht, letterlijk en figuurlijk. Bij macht denken we altijd aan iets gecentraliseerds en hiërarchisch. Decentrale macht lijkt een contradictie. Een platte in plaats van een hiërarchische organisatie. Decentrale, gespreide macht is eng voor gevestigde belangen. Toen de muziekindustrie te maken kreeg met de uitwisseling van muziekbestanden, werd er eerst lacherig over gedaan. Later werd men zenuwachtig omdat er verlies werd gemaakt. Toen kwamen de pogingen om het te verbieden, daarna om muziek te versleutelen en vervolgens stortte de industrie in. Omdat miljoenen en miljoenen kinderen na school niets beters te doen hebben dan nieuwe software zoeken om muziek uit te wisselen. De gecentraliseerde muziekmaatschappijen werden door deze decentrale macht overdonderd, weggevaagd, opgeslokt.

Wat is de invloed van de milieubeweging op de Derde Industriële Revolutie?

Zonder de milieubeweging was dit allemaal niet gebeurd. De [eerste] Dag van de Aarde was veertig jaar geleden. Het is allemaal gekomen door de groenen en de nieuwe ontwikkelingen die daaruit voortvloeiden in stadsplanning en duurzame projecten. Dat is allemaal aangezwengeld door de milieubeweging, die in de jaren zeventig is ontstaan. Maar de klimaatverandering biedt net zo’n context als het einde van het tijdperk van fossiele brandstoffen. Die problemen worden door dit economische model aangepakt.

Wat zal het laatste zetje geven voor de Derde Industriële Revolutie?

Het kan nu gebeuren. Waarom? Al dertig jaar krijg ik van de overheid te horen: ‘Meneer Rifkin, hoe wilt u nou dat we een wereldeconomie laten drijven op windmolens, zonnepanelen, afval en aardwarmte? We zijn er niet tegen. Die energievormen kunnen best een rol spelen, dat snappen we. Maar het zijn zachte energievormen. Daar kun je geen wereldeconomie op bouwen. Ze vormen maar een klein onderdeel van het totaal.’ Dat argument hoor je nog steeds. Dertig jaar lang hadden we er geen antwoord op. Nu wel. Het heet ‘Netwerk IT,’ en het komt uit Silicon Valley. We hebben gezien hoe gespreide computermacht gecentraliseerde supercomputers de baas is geworden. Netwerk IT is de nieuwe revolutie. Wanneer miljoenen en nog eens miljoenen deelnemers hun eigen energie opwekken en in waterstof opslaan, kan Netwerk IT ervoor zorgen dat [die miljoenen mensen] hun energie op alle continenten met elkaar uitwisselen. Die gespreide kracht, die decentrale macht, overspoelt, overtreft, overmeestert alles wat je je maar met gecentraliseerde kern- en kolencentrales kunt voorstellen. En ze is nog duurzaam ook.’

Denkt u dat de Derde Industriële Revolutie zich geleidelijk zal voltrekken of worden we erdoor overvallen?

Ik denk dat de revolutie razendsnel opkomt. Ik denk dat de jongere generaties zich erop gaan storten. Zij hebben als kind al geleerd hun eigen informatie te genereren en uit te wisselen, en ze weten hoe dat moet: gespreid, in samenwerking, decentraal. Die generatie wacht zijn kans af. Het wordt allemaal veel sterker dan internet alleen. Kijk maar hoe de wereld en ons leven door internet zijn veranderd en probeer je dan eens voor te stellen wat er gebeurt als je internet en gespreide energievormen combineert. Dat wordt duizend keer ingrijpender voor ons bewustzijn en onze manier van leven, voor het zakendoen, het onderwijs, de cultuur en de samenleving. De mensen zullen het veel verder uitwerken dan u en ik ons kunnen voorstellen.

nl.odemagazine.com

No Rights Apply