Integratie van Latijns-Amerika is streep door de rekening van de VS

Het weekend van 3 en 4 december vond er in Venezuela een historische ontmoeting plaats tussen 33 Latijns-Amerikaanse landen. Op 2 december werd namelijk het CELAC opgericht (Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische Staten). Deze organisatie moet de hoeksteen worden van de eenheid van zuidelijk Amerika en ook van een onafhankelijke positie t.a.v. de VS.
De droom dichterbij

Simon Bolívar, bevrijder van Latijns-Amerika, had al in 1824 in het parlement van Panama opgeroepen tot een federatie van de toen recentelijk onafhankelijke republieken. Door de oprichting van CELAC (voluit: Comunidad de Estados Latinoamericanos y Caribeños) komt zijn droom een stapje dichterbij.

De president van Venezuela en voorzitter van de top, Hugo Chávez, merkte op dat Zuid-Amerika veel meer is dan een geografisch concept: het is een historische eenheid. Met de creatie van CELAC is eindelijk een aparte geopolitieke ruimte gecreëerd. Chávez verklaarde ook dat CELAC een hommage is aan de overleden ex-president van Argentinië, Nestor Kirchner, die steeds heeft gestreden voor integratie van Latijns-Amerika en de Caraïben.

Actieplannen

Zaterdag 3 december werd er unaniem gestemd over de Verklaring van Caracas en een reeks actieplannen rond belangrijke thema's zoals drugstrafiek, voedselzekerheid, financiële speculatie en dergelijke meer. Ook werden er bepaalde standpunten verdedigd zoals een unanieme veroordeling van de VS-blokkade tegen Cuba en een erkenning van de Argentijse soevereiniteit over de Falklandeilanden.

Onafhankelijke koers

De oprichting van CELAC is historisch te noemen, want voor het eerst in de geschiedenis werd in Latijns-Amerika een regionaal orgaan opgericht zonder de VS en Canada.

In 1948 werd de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), waarvan de VS en Canada wel deel uitmaakten, opgericht om het zuidelijk continent in de pas te laten lopen. De OAS was niet veel meer dan een verlengstuk van de buitenlandse politiek van Washington. Maar de tijden, en vooral de krachtsverhoudingen, zijn veranderd.

Sedert tien jaar heerst een linkse golf in de regio en bestaat de vaste wil van de meerderheid van de landen om een onafhankelijke koers te varen. De VS kan niet langer zijn wil opdringen aan de landen onder de Rio Grande. De creatie van CELAC is daar een duidelijke expressie van. CELAC staat voor samenwerking, integratie en vrede. De slogan van het CELAC is 'Para nosotros la patria es América' (voor ons is Amerika ons vaderland).

Geen proefstuk

De Latijns-Amerikaanse naties hebben in het verleden reeds multilaterale economische samenwerkingsverbanden opgericht zoals de Mercosur (Mercado Común del Sur: Zuidelijke Gemeenschappelijke Markt), de Comunidad Andina (Gemeenschap van de Andes), de Comunidad del Caribe (Caribische Gemeenschap), enzoverder. Daarnaast bestond er ook al samenwerking op politiek en diplomatiek niveau, zoals bijvoorbeeld de regionale parlementen, en mechanismes van conflictresolutie, namelijk de Groep van Río. In die zin komt de creatie van CELAC natuurlijk niet uit de lucht gevallen.

Er werd beslist dat de bijeenkomst in 2013 in Cuba zal plaatsvinden. Op die manier maakt CELAC al onmiddellijk duidelijk dat ze een andere weg uitgaat dan het OAS, want Cuba werd tussen 1962 en 2009 uit die organisatie geweerd. CELAC wil aan de wereld tonen dat ze genoeg heeft van haar status van 'achtertuin' van de VS.

Toch is er nog een lange weg te gaan. Want binnen het CELAC is er wel nog sprake van politieke verdeeldheid. Zo is bijvoorbeeld de politieke tegenstelling tussen Venezolaans president Hugo Chávez en Colombiaans president Juan Manuel Santos heel groot. Het politiek bewind in Chili, Panama, Honduras en Guatemala heeft recentelijk ook een ruk naar rechts ondergaan. Het is zeer waarschijnlijk dat dit het besluitvormingsproces binnen het nieuwe mechanisme negatief zal beïnvloeden.

Het Witte Huis

Meer tegenwerk valt te verwachten van het Witte Huis. De vertegenwoordiger van het State Departement spoedde zich om te verkondigen dat de OAS de enige relevante organisatie is om Amerikaanse kwesties te behandelen. CELAC is voor hen een potentieel gevaar. Het gaat om een alliantie van 540 miljoen mensen, wonend op 20 miljoen vierkante meter. Het gaat over een regionale unie die bezit over heel wat natuurlijke rijkdommen en een bruto binnenlands product heeft van meer dan 4.000 miljard dollar.

Ongeveer een vijfde van alle winsten van Noord-Amerikaanse bedrijven in het buitenland is afkomstig van filialen in Latijns-Amerika. Die jaarlijkse winst is even groot als wat Nicaragua, El Salvador, Honduras, Bolivia en Haïti met een bevolking van 40 miljoen inwoners, gezamenlijk aan rijkdom produceren [1]. In de Verklaring van Caracas wordt duidelijk dat het de bedoeling is om komaf te maken met de semi-onafhankelijkheid van Latijns-Amerika en te streven naar ware integratie en onafhankelijkheid.

Symbolisch

Ook de datum van de oprichting, 2 december 2011, heeft een symbolische waarde. Want op 2 december 1956 bereikte Fidel Castro samen met een 80-tal revolutionairen Playa Coloradas aan de Cubaanse zuidelijke kust, met de jacht 'Granma'. Hun doel was de door de VS gesteunde dictatuur van Batista omver te werpen. Daarnaast vond de oprichting van CELAC ook plaats in het jaar van de viering van 200 jaar Boliviaanse gedachte (el Bicentenario Bolivariano).

Isabelle Vanbrabant

Noot

[1] Vandaele J. & Vandepitte M., ‘Wat doet China in Afrika en Latijns-Amerkia’?, MO paper, september 2010, http://www.mo.be/sites/default/files/MO-paper47_china.pdf, p. 16