Man-made chemicals en kanker

*Voorwoord
Dagelijks komen we in contact met vele honderden chemicaliën waarvan geen volledig veiligheidsrapport bestaat. Eenvoudig gezegd, we weten niet welke invloed deze man-made chemicals op ons leven hebben.

Bij de schrijver van dit artikel, Bill O’Driscoll, werd een jaar geleden (op 45 jarige leeftijd) melanoom ontdekt. Melanoom is de dodelijkste vorm van huidkanker en komt tengewoordig 3 maal zoveel voor als 30 jaar geleden. Eén op de 58 mensen zal de ziekte krijgen en volgens het Melanoma Research Foundation, groeit het aantal gevallen het snelste bij mensen onder de dertig.*

De conventionele medische wijsheid gaat ervan uit dat melanoom veroorzaakt wordt door blootstelling aan UV-straling en speciaal aan ernstige zonnebrand op jonge leeftijd. De ziekte treft meestal mensen met een lichte huid en sproeten. Dermatologen vragen zich af of de toename in het aantal gevallen huidkanker veroorzaakt wordt door de dunner wordende ozonlaag.

Echter volgens Devra Davis, epidemioloog en schrijfster, is zonlicht een oorzaak maar zeker niet de enige. Met de andere oorzaken bedoelde ze niet alleen de zonnebank.

Davis (Environmental Health Trust) vertelt dat het ontstaan van melanoom onder andere in verband wordt gebracht met gebromeerde vlamvertragers, de zogenaamde PBDE’s (zie bijvoorbeeld hier). Deze man-made chemicals worden in tal van huishoudartikelen gebruikt, van electronica tot bankstellen. Daarnaast merkt ze op dat uit Zweedse studies blijkt dat melanoom bij zusters en bankbedienden vaker wordt aangetroffen. Dit duidt op onbekende beroepsrisico’s. Daarnaast zijn er ook verbanden gevonden met huishoudelijke pesticiden en oplosmiddelen.

Het moge duidelijk zijn dat Davis haar visie niet overeenkomt met de huidige algemeen geaccepteerde medische opvatting. Medici nemen in hun zoektocht naar de oorzaak over het algemeen vervuiling niet mee, roken vormt hierop een uitzondering. Daarnaast wordt onderzoeksgeld hoofdzakelijk gebruikt in de behandeling van kanker in plaats van preventie.

Sinds president Nixon in 1971 het programma “War on Cancer” startte is het aantal gevallen met 50% gestegen. Maar daarnaast is ook de hoeveelheid bewijs over milieu-invloeden als mogelijke schuldige sterk toegenomen. Het aantal oplossingen voor deze vervuilingen is tot nu toe echter zeer beperkt.

Minimale blootstellingen en mysterieuze effecten

De omvang van het (synthetische chemicaliën) probleem is gigantisch. In de VS werd in 1976 de Toxic Substances Control Act aangenomen, deze wetgeving verplicht het testen van nieuwe chemicaliën. Destijds waren er 84.000 man-made chemicals in omloop waarvan het grootste gedeelte niet (compleet) getest was op mogelijke gezondheidsrisico’s. Slechts enkele werden verboden, voor de duidelijkheid: van bekende carcinogene of kankerwekkende stoffen, zoals asbest, bestaat geen algeheel verbod.

Davis legt uit: op dit moment is het zo dat de industrie niet hoeft te bewijzen dat de chemicaliën veilig zijn maar de rest van de wereld moet bewijzen dat ze een gevaar vormen. Omdat iedereen dagelijks wordt blootgesteld aan minieme hoeveelheden van honderden chemicaliën is het moeilijk om een schuldige aan te wijzen.

Sterker nog, hoe meer de onderzoekers leren, des te lastiger worden hun vragen voor de industrie en de chemie lobbyïsme in Washington groeit.

Eén probleem is dat een grote dosis van een chemicalië niet altijd noodzakelijk is om een gezondheidsrisico te veroorzaken. Zelfs lage blootstellingen kunnen een gigantisch effect bezitten. Zeer belangrijk bij deze lage dosis effecten is het moment van blootstelling.

Bijvoorbeeld borstkanker, in 2011 ontdekten onderzoekers van University of Buffalo dat blootstelling aan verhoogde concentraties luchtvervuiling bij jonge vrouwen het DNA kan veranderen. Deze verandering verhoogt de kans op borstkanker.

Een ander voorbeeld : DDT lijkt geen directe factor te zijn bij de ontwikkeling van borstkanker echter een studie uit 2007 vond men een verband tussen een verhoogd risico bij vrouwen die tijdens de piek van het DDT-gebruik nog geen 14 jaar oud waren.

Voor foetussen en kinderen is het risico van blootstelling aan deze lage concentraties nog veel hoger. Zij breken deze lichaamsvreemde stoffen onder andere veel langzamer af als volwassenen.

Volgens Frederica Perera (University Columbia): het bewijs van schadelijke effecten van deze chemicaliën op ongeborenen en kinderen is snel groeiend.

Een voorbeeld is een verbinding met de afkorting DES (diethylstilbestrol). DES is een synthetisch oestrogeen (vrouwelijk hormoon) welke van 1947 tot 1976 werd voorgeschreven om de zwangerschap te verlichten. Volgens een studie van National Cancer Institute werden de vrouwen welke DES namen niet direct ziek maar de dochters wel. Jaren later waren zij het slachtoffer van een zeldzame vorm van vaginale kanker, hadden een verhoogde kans op borstkanker en problemen met de voortplanting. DES noemt men tegenwoordig ook wel een endocriene disruptor oftewel hormoonverstoorder.

Volgens de critici zijn er in de wereld om ons heen vele hormoonverstorende stoffen aanwezig, bijvoorbeeld in pesticiden, plastic en verzorgingsproducten.
Deze chemicaliën zijn niet alleen mutageen (verbindingen die structuur van de genen beschadigen) maar kunnen ook het gedrag van genen beïnvloeden.

Onderzoekers gaan op dit moment nog uit van het aan en uit schakelen van genen: een oncogen die aan wordt gezet kan leiden tot kanker terwijl een kankervechtend gen kan worden uitgeschakeld. De onderzoekers ontdekken dat deze hormoonverstorende stoffen deze genen aan en uitschakelen kunnen.

Aanvulling: nieuwe inzichten tonen aan dat het niet zo eenvoudig is.

Zulke hormoonverstorende stoffen worden in allerlei producten aangetroffen: van wasmiddelen en shampoo tot onkruidverdelgers en medicijnen.

De juiste chemie

Sommige onderzoekers suggereren dat vrijwel alle kankers een milieucomponent bezitten. Om ons te gaan beschermen tegen deze chemische soep is een gigantische uitdaging.

John Bailar, een beroemd medisch onderzoeker, beschreef het als volgt: bescherming tegen kanker op een grote schaal is alleen mogelijk indien we grote veranderingen in ons huidige leven toestaan, daarnaast zullen er ook gigantische kosten gemaakt dienen te worden om ons milieu schoon te maken.

Desondanks werken sommige milieu-campagnes, bijvoorbeeld de verwijdering van lood uit benzine. Hierdoor komt er minder lood in het milieu welke onze kinderen bedriegen. Lood verlaagt namelijk het IQ bij kinderen en veroorzaakt ontwikkelingsproblemen.

Daarnaast bestaat er de belofte van green chemistry, deze beweging wil het gebruik van chemicaliën uit olieproducten sterk reduceren en tegelijkertijd niet toxische alternatieven ontwikkelen. Echter om deze verandering kracht bij te zetten is overheidssteun, naast wetgevende verplichtingen voor bigchemistry, noodzakelijk.

In de VS is er hoop gevestigd op de Safe Chemicals Act van senator Frank Lautenberg. Bij invoering van deze wetgeving is de chemische industrie verplicht om te bewijzen dat de man-made chemical veilig is voor mens en milieu (vergelijkbaar met de ingevoerde Europese chemicaliënwetgeving REACh). De bewijslast wordt hierbij omgedraaid, er dient niet bewezen te worden date en chemicalië gevaarlijk maar dat deze veilig is. De verhelderende wetgeving maakt in de VS weinig indruk, onder andere dankzij de 50 miljoen dollar kostende lobby van de chemische industrie in Washington.

Echter Devra Davis (schrijfster van The Secret History of the War on Cancer): stelt zich liberaler op: indien men de industrie de ruimte geeft om hun producten te beoordelen op de veiligheid maar dan dienen ze ook de verantwoording te nemen. Dit betekent simpelweg ook de kosten van het opruimen en schadevergoeding. Op dit moment verschuilt de industrie zich achter de opgestelde wetgeving en maakt misbruik van de mazen in de wet.

Maar als we eens serieus gingen nadenken over voorkomen in plaats van genezen?

*Nawoord

Het artikel is afkomstig uit Pittsburgh City Paper en beschrijft de beroerde situatie in de VS. Het probleem is in Europa niet minder, ook hier worden de burgers blootgesteld aan vele tienduizenden man-made chemicals waarvan we de gevolgen niet eens kunnen inschatten.

Maar in de EU geeft het de unieke chemicaliënwetgeving REACh. Uniek omdat de producent of importeur moet bewijzen dat de stof veilig is, hier voor heeft de industrie gefaseerd tot 2018 de tijd. De wetgeving bezit vele tekortkomingen maar ondertussen vechten NGO’s en sommige overheden door. Zo zijn Denemarken en Frankrijk voorlopers in het onderzoek en verbod op hormoonverstoorders.

De VS raakt ondertussen meer en meer achter in deze mondiale ontwikkeling, bijvoorbeeld China past ondertussen zijn chemicaliënwetgeving aan, de Europese zienswijze wordt gevolgd.*

www.pittsburghcitypaper.ws