1. #corporatisme
  2. #economie
  3. #kapitalisme
  4. Artikelen

<< error >> (our Markdown requires webpage links, not image links, see manual)

Corporatisme op het spoor

Er is onenigheid over wel of niet openbaar aanbesteden op het spoor. Op links hoor ik alweer gemor over de doorgeslagen marktwerking. Het is daarom goed te beseffen dat dit niets te maken heeft met marktwerking. Zowel socialist als kapitalist zullen tegen deze aanbestedingen zijn. Er wordt “marktje” gespeeld door de overheden, maar het heeft niets met de vrije markt te maken.

Ten eerste is er geen sprake van verkoop van het spoor. Dit zou daadwerkelijk een aanzet zijn tot privatisering. Het gaat om de aanbesteding van het personenvervoer op het spoor. De overheid geeft degene die de aanbesteding wint het monopolie op personenvervoer op het spoor op de desbetreffende trajecten. Het weggeven van rechten op een monopolie is direct in strijd met de vrije werking van de markt. Er is regelmatig de roep dat de overheid machtsvorming en monopolies tegen moet gaan. Maar deze machtsvorming stimuleert ze zelf in verscheidene bedrijfstakken. Het is zelfs maar de vraag of er monopolies kunnen ontstaan zonder hulp van de overheid.

In dit geval neemt de overheid niet de directe verantwoordelijkheid, maar zet de bedrijfsvoering op afstand. Deze manier van werken noemt men corporatisme en heeft weinig met socialisme of kapitalisme te maken. Bij corporatisme krijgen bedrijven de verantwoordelijkheid om de productie te verzorgen in opdracht van de overheid. Deze productie wordt dus nog steeds gestuurd door de overheid. Hiervoor heeft ze een aantal instrumenten. Zo kan ze de prijzen sturen door minimumprijzen, maximumprijzen, subsidies en accijnzen. Verder kan ze monopolierechten geven aan bepaalde bedrijven. En door middel van wetgeving of “contracten” kan ze extra regels opleggen aan het bedrijf. Het gaat hier niet altijd om slechts één bedrijf. Bij de uitzendrechten van de radio of tv zijn er bijvoorbeeld meerdere partijen die rechten krijgen op een deel van de productie. Maar het is wel de overheid die het eindresultaat nauwlettend in de gaten houdt.

Met regels kan er het nodige worden bijgestuurd zodat het resultaat overeenkomt met de wensen van de politiek. Op het spoor zie je dat terugkomen in het prestatiecontract. Bij de uitzendrechten op tv en radio zie je dat aan de eisen die bijvoorbeeld gesteld worden aan diversiteit of kwaliteit. En de overheid heeft zichzelf het recht gegeven om aan te wijzen wie er wel en niet uitzendrechten krijgen. Het is de overheid die bepaald wat een evenwichtig aanbod van radiostations inhoudt. Uiteindelijk bepaalt de overheid op detailniveau wat er gebeurt in deze bedrijven. Als er wel de vrijheid is om eigen invulling te geven dan gaat het om tijdelijke privileges en niet om daadwerkelijke vrijheid. Het is de overheid die in een corporatistisch systeem duidelijk de touwtjes in handen heeft.

Op het spoor speelt ook mee dat de bedrijven die meedingen zelf ook weer staatsbedrijven zijn. De NS is volledig in handen van de Nederlandse overheid. En de andere partijen die meedingen zijn vaak ook geheel of grotendeels in handen van de overheid. Maar dan betreft het de genationaliseerde spoorwegmaatschappijen uit onze buurlanden. Een andere belangrijke kandidaat is bijvoorbeeld de Deutsche Bahn en dit bedrijf is net als de NS in handen van de overheid. Als het staatsbedrijven zijn die meedingen om deze concessie dan kan er zeker geen sprake zijn van kapitalisme. Dit zijn staatsbedrijven die onderlingen 'marktje' aan het spelen zijn. Maar het heeft niets te maken met een vrije markt.

Bij kapitalisme ligt de economische macht bij private partijen die zelfstandig beslssingen kunnen nemen zonder dat zij daarbij gehinderd worden door de overheid. Vanwege hun winstmotief zullen zij hun keuzes laten afhangen van de wensen van de consument. Het is daardoor de consument die uiteindelijk bepalend is voor de uitkomsten van het kapitalistisch systeem. Voor een vrije markt moet het bezit in handen zijn van private partijen. Verder moet de regelgeving dermate vrij zijn dat deze partijen de mogelijkheden hebben om in vrijheid te handelen. Dat is heel anders dan de hierboven geschetste situatie.

Politiek gezien is corporatisme een zeer effectief middel. De politiek draait om macht en stemmen binnenhalen speelt daarbij een belangrijke rol. Als je de taken uitbesteed dan kan dat goed gaan of niet goed gaan. Als het goed gaat dan kan de politicus wijzen op het succes van het gevolgde beleid. Gaat het niet goed dan zal de politicus wijzen op het falend management. Er zal gewezen worden op de hebzucht en de hoge beloningen van de directeuren van deze bedrijven. Beloningen waarvoor de politici zelf toestemming hebben gegeven overigens. Maar nu helpen deze hoge beloningen goed in de beeldvorming om de managers als de boosdoeners weg te zetten. Als het slecht gaat op het spoor is er ook weer media-aandacht voor de beloning van het management aldaar. Dit leidt de aandacht af van de mensen die uiteindelijk de beslissingen namen, de politici. Na de schuld netjes te hebben afgeschoven kan de politicus zichzelf ook nog eens als redder opwerpen. Hij past wat regeltjes aan in het prestatiecontract en ontslaat de 'verantwoordelijke' managers. Het is daarmee dus altijd prijs voor de politicus. Corporatisme is in een democratie een zeer effectief middel voor de politici. De zaken worden zodanig op afstand gezet dat de politici nog kunnen pronken met alle opbrengsten. Maar de afstand is ook groot genoeg om anderen de schuld te kunnen geven van de problemen. Bij een volledige planning van de productie zoals bij de wegen is heel erg duidelijk dat het de politiek is die verantwoordelijk is. Terwijl een echt vrije markt weer inhoudt dat de politici nauwelijks macht hebben.

Het is daarom niet zo gek dat er vaak wordt gekozen voor regeren op afstand. Corporatisme is er in heel veel gradaties, maar je ziet het heel veel. In het onderwijs is de controle heel groot, maar toch hebben de instellingen zelf nog wel enige ruimte. Bij de gezondheidszorg is de afstand al wat groter en is er meer sprake van privaat kapitaal. Maar toch is deze sector zeer sterk gereguleerd. Verder kun je ook nog denken aan de woningbouw, de agrarische sector en natuurlijk de banken. In heel veel sectoren is er sprake van een soort marktwerking die strak gereguleerd wordt door de overheid.

Op deze 'markten' is zeker geen sprake van een vrije markt. Maar het zijn juist deze markten die kapitalisme een slechte naam geven. Je zal een tegenstander van het kapitalisme niet snel horen zeggen dat het zo slecht gaat op de markt voor tv's. Corporatistische contructies geven de vrije markt een slechte naam, en daar maakt de politiek weer graag gebruik van. Als de vrije markt een slechte naam heeft dan is dat weer een excuus voor ingrijpen. Als men het heeft over marktwerking dan moet dat een waarschuwingssignaal zijn. Want als men het heeft over marktwerking dan heeft men het zelden over vrije markten.

http://en.wikipedia.org/wiki/Corporatism
http://en.wikipedia.org/wiki/Corporatocracy

economiemeijer1973.blogspot.com

All Rights Reserved
3
  1. still-limit-9468@still-limit-9468
    #79525
    Dat is de essentie van neo-liberalisme... doen alsof je vrij markt promoot... maar ondertussen is het gewoon publieke middelen voor een habbekrats verkopen aan een private monopolist. omdat het zogenaamd efficiency verbeterd, etc (wat natuurlijk winst maximalisatie is.. niet betere service oid)

    vrijemarkt is een illusie...
  2. falling-disk-9563@falling-disk-9563
    #79537
    Een moeilijke manier om te zeggen dat het niet zus moet en ook niet zo.
  3. Zowel kapitalisme als communisme hebben we nog nergens gezien in de wereld. Overheden hebben hier een dikke vinger in de pap en zelfs Lenin in z'n afgesloten communistenstaat moest uiteindelijk bukken voor de bankiers.