<< error >> (our Markdown requires valid webpage links, not image links, see manual)

Onomkeerbaar verval

Grote verandering verloopt zelden vlotjes. Revoluties zijn vaak bloedig en het einde van tijdperken gaat over het algemeen vergezeld van onvoorstelbare vernietiging, van honger, dood en ziekte. Onze wereld staat aan de vooravond van zo'n grote verandering. De banken en het kapitalisme waar ze uit voortkwamen hebben 500 jaar lang de wereld in hun greep gehad en de mensheid - ere wie ere toekomt - tot grote hoogten geleid.

De farao's bouwden piramides en gingen ten onder. De Grieken brachten democratie en Aristophanes voort en gingen ten onder, en de Romeinen bedachten de bouwkundige boog en aquaducten en gingen ondanks alles eveneens ten onder. Hetzelfde gebeurde met de Karolingische koningen en het feodalisme dat ons zoveel agrarische vernieuwing bracht. En ook het maatschappelijk-economisch systeem van het kapitalisme, dat de mens op de maan zette en het internet baarde, zal niet tot in eeuwigheid van dagen blijven voortbestaan.

Sterker nog: het einde van het kapitalisme heeft zich al aangekondigd. Het systeem voelt de koude wind van de late herfst in zijn gewrichten en het weet dat alle verzet tegen de nakende winter nutteloos is: het verval is onomkeerbaar.

Op dit moment in de tijd is het niet mogelijk met enige stelligheid te beweren door welk systeem het zal worden vervangen, maar één ding lijkt zeker: voor de mensen die het einde van het kapitalisme moeten meemaken - wij - zal het geen pretje worden.

Om te kunnen beseffen wat ons te wachten staat hoeven we alleen maar te kijken naar de vorige grote transitie: de overgang van het feodaal systeem naar het kapitalistisch systeem, grofweg zo'n 500 jaar geleden.

Het feodalisme, ontsproten aan de door de Merovingers en de Karolingers gerestaureerde resten van het Romeinse Rijk, was in de tweede helft van de middeleeuwen voor elke burger het baken van stabiliteit en economische zekerheid. Het was een tijd die zijn hoogtepunt kende in de veertiende eeuw, een eeuw van economische bloei en wetenschappelijke vooruitgang. Het was ook de tijd van de ultieme macht van de katholieke kerk en van puissant rijke bisschoppen. Maar de dogma's van de kerk waren onwrikbaar en boden de mensen houvast, terwijl de economische kracht van de enorme landbouwbedrijven van de bisschoppen en hun aardse dienaren (hertogen en koningen) zorgden voor een overvloed die vele steden tot grote bloei brachten.

In de periode 1000-1400 had Europa zich ondanks de typisch menselijke ellende als oorlog en epidemieën uit de donkere eeuwen na de val van het Romeinse Rijk weten te onttrekken, maar - ook typisch menselijk - men kon de weelde niet aan.

In de 15e eeuw begon het de burger te dagen: het morele leiderschap van de kerk werd doorprikt. Men zag de rijkdom en de decadentie van de kerkelijke leiders (nu: Wall Street, banken), men zag de uitbuiting van de plattelandsbevolking, hoe de gilden hun rangen (de markt) gesloten hielden door toetreding van buitenstaanders vrijwel onmogelijk te maken (multinationals) en men zag hoe de feodale heren (politici) van beschermheren veranderden in roofbaronnen die hun perverse, parasiterende levensstijl alleen nog konden onderhouden door veel te hoge belastingen en in veel gevallen schaamteloze, gewelddadige roof en plundering van hun onderdanen.

Daarbovenop kwam dan nog eens de ene oorlog na de andere, de pest en de hongersnood en aan de poorten van Europa stonden de Turken, klaar om de zwalkende reus de genadeslag te geven.

Uiteraard weten we dat het zover niet gekomen is.

Er kwam een einde aan het feodaal tijdperk. Men gebruikt nu romantische termen als 'Renaissance' en - een dikke eeuw later - 'Verlichting' om de nieuwe tijd te duiden. Maar de geschiedenisboekjes van deze tijd worden geschreven door de winnaars van toen, de kapitalisten, en niet gespeend van enige bescheidenheid zullen zij hun denken ongetwijfeld als verlicht hebben beschouwd (en nog steeds beschouwen).

Terugkijkend ziet het er natuurlijk allemaal mooi uit, die Renaissance. Maar zelden wordt erbij verteld welke ontberingen de mensen die die tijd moesten meemaken hebben moeten ondergaan. De Honderdjarige oorlog (de natte droom van de haviken in Washington en Tel Aviv) liep op zijn eind, de pest en hongersnood waarden rond en zorgden ervoor dat de burger in de tweede helft van de vijftiende eeuw elke dag werd geconfronteerd met de dood, met armoede en ellende, met angst en onzekerheid.

De tweede helft van de vijftiende eeuw was een tijd van ontstellend, gruwelijk en volledig willekeurig geweld. Een menselijk leven was geen stuiver waard. Men kreeg de doodstraf voor de simpelste vergrijpen, de rechtspraak was prehistorisch en het leven van alledag was ruw, gevaarlijk en van elke romantiek gespeend.

Men geloofde vast in het 'einde van de wereld', hoewel 2012 voor een Europeaan in pakweg 1450 slechts een abstract jaartal was, en men van het bestaan van Maya's nog nooit gehoord had. Alles viel uiteen. De kerk verloor zijn absolute macht en handelde daarbij naar geen enkel Christelijk principe.

Men hoeft maar naar de schilderijen van Hiëronymus Bosch te kijken om een klein beetje te kunnen begrijpen wat het wereldbeeld was van hen die leefden in de tweede helft van de 15e eeuw.

Wat voor ons 21e-eeuwers het meest angstaanjagend is aan de schilderijen van Bosch is dat we diezelfde rot, hetzelfde verval en dezelfde decadentie van die tijd ook nu weer terugzien. Weliswaar is onze tijd in niets te vergelijken met het leven van een wever of ijzerbewerker in het Den Bosch van de tweede helft van de vijftiende eeuw, maar zoals Bosch en zijn tijdgenoten het einde van een als absolute zekerheid beschouwd feodaal systeem meemaakten, zo zullen wij en de twee of drie generaties na ons het einde van het onaantastbaar geachte kapitalisme meemaken.

En net als Bosch en zijn tijdgenoten aan den lijve moesten ondervinden wat de gevolgen zijn van het instorten van een systeem, zullen ook wij en de twee of drie generaties na ons de geneugten van echte revolutie, van echte, principiële omwenteling mogen doorleven.

We zien nu al enige tijd hoe de basisregels van onze samenleving door de hoeders ervan dagdagelijks op grofste wijze met voeten worden getreden, hoe diezelfde machthebbers en de maatschappelijke elite - op heterdaad betrapt zoals de bisschoppen en feodale heren in de tijd van Bosch - wanhopig proberen de in opstand komende bevolking te onderdrukken en tot de laatste druppel uitmelken, hoe de roep om een nieuw stel basisregels en nieuwe principes luider wordt.

De geschiedenisboekjes van de toekomst konden de tijd van ons, onze ouders en grootouders ook best eens gaan bestempelen als een honderdjarige oorlog, en daarmee zou de parallel met de tijd van Bosch perfect zijn.

Er is weinig tot niets bekend over de manier waarop de tijdgenoten van Bosch tegen zijn schilderijen aankeken. Ongetwijfeld zullen velen hem voor gek verklaard hebben, zoals nu gebeurt met de dissidenten die wijzen op het morele verval van onze tijd, omdat ze het niet begrepen. Was Bosch nu een 'complotter' geweest? Wie zal het zeggen?

Om tot slot nog even goed te kijken naar de tijd waarin hij leefde, met de hierboven beschreven overeenkomsten in gedachten, kunnen we niet anders dan concluderen dat de toekomst er voor ons niet al te rooskleurig uitziet.

Verandering en revolutie zijn onvermijdelijk. Het kapitalisme wankelt. Armoede en hongersnood steken overal de kop op, en over oorlog hoeven we het niet eens te hebben.

Denkt u dat de komende jaren een soepele transitie worden naar een betere tijd, naar een New Age? Denkt u dat we op 22 december 2012 wakker worden in een nieuwe wereld, zonder bankiers, zonder staatsschuld, zonder schurkenstaat Israël en dat alle Amerikaanse troepen op weg naar huis zullen zijn?

Vergeet het maar.

Dit is slechts het begin en echte verandering is nooit zachtzinnig. De bankiers en de CEO's, de politici en de wapenhandelaren; ze zullen hun gespreid bedje niet zomaar uit handen geven. Een kat in nood maakt gekke sprongen, en in nood zijn ze. Verwacht u aan meer oorlog, meer politiestaat, duurdere levensmiddelen, duurdere brandstof, ziekte en hongersnood, willekeur en onrecht en aan meer en meer verzet - verzet dat uiteindelijk succesvol zal zijn. Maar het succes zal duur worden betaald.

Ze zullen het nog wel een tijdje volhouden, maar het einde van het kapitalisme is nabij.

Het verval is onomkeerbaar.

Door Willem Huntelaar

www.zonnewind.be