Het Socialistisch Alternatief

Het Socialistisch Alternatief

Michael Lebowitz; Monthly Review Press, New York, 2010

Het begin van de wereldwijde economische crisis, medio 2008, gesymboliseerd door de instorting van enkele van de meest iconische bedrijven Wall Street, leidde tot de stijgende verkoop van het baanbrekende werk van Karl Marx 'Das Kapital’, dit omdat velen zochten naar verklaringen van de zich ontwikkelende tumultueuze gebeurtenissen.
Hoewel meer dan 100 jaar geleden geschreven, is deze voor het kapitaal desastreuze en inzichtelijke ontleding van de manier waarop zij functioneert nog steeds een krachtig hulpmiddel voor mensen die de wereld willen begrijpen en veranderen.
Het doel van Marx was een handboek te maken voor activisten uit de arbeidersklasse, dat de logica van het kapitaal en zijn inherent uitbuitende karakter ontrafelde. Marx zei dat dit nodig was, omdat zolang de arbeiders niet begrepen dat het kapitaal het resultaat is van hun eigen exploitatie, zij niet in staat zouden zijn om hun vijand te verslaan.

Het nieuwste boek van Michael Lebowitz “The Socialist Alternative: Real Human Development” zegt dat het van essentieel belang is om de belangrijke inzichten Marx met betrekking tot dit alternatief te onderzoeken.
Dit gemakkelijk toegankelijke boek is geschreven om jonge socialistische militanten uit de arbeidersklasse een wapen te leveren in hun strijd voor een betere wereld.
Het is moeilijk om het meer eens te zijn met Bill Fletcher Jr, wanneer hij zegt dat dit boek "het doel van de discussie moet zijn voor groepen van activisten als ze proberen om hun radicale praktijk te verenigen met theorieën over een radicaal, democratisch en marxistisch alternatief voor de toekomst".

Lebowitz verwerpt het oude gezegde dat "als we niet weten waar we naar heen willen, elk pad ons daar naartoe zal leiden." Sterker nog, als je niet weet waar je naartoe gaat, zal geen pad je daar brengen.
Lebowitz zegt: "Het doel van dit boek is om te wijzen op een alternatief pad" gericht op de "volledige ontwikkeling van het menselijk potentieel".

“The Socialist Alternative” brengt samen verschillende schetsen van Marx over het socialisme, zijn eigen persoonlijke ervaringen en studies op het gebied van het "reëel bestaande socialisme”, de sociaal-democratie, en vooral de Venezolaanse strijd voor een nieuw socialisme voor de 21ste eeuw, en is bedoeld als een "een algemene visie op het socialisme en concrete aanwijzingen voor strijd".
Lebowitz idee van het socialisme breekt met de dominante visie die prioriteit geeft aan "de ontwikkeling van productiekrachten" en die zogenaamd op een dag overvloed zullen bieden en "iedereen laten consumeren in overeenstemming met hun behoeften".
In plaats daarvan plaatst hij de mens in het middelpunt van de aandacht.

Het boek gaat niet over het Bolivarische proces in Venezuela - Lebowitz woont in Venezuela sinds 2004 - maar veel van de ideeën in het boek zullen bekend zijn bij degenen die de debatten in de massabeweging volgen, waar het idee van het socialisme de geest van de massa's heeft gegrepen en zichzelf heeft omgezet in een materiële kracht voor verandering.

Het idee dat zelf-emancipatie en strijd de sleutels zijn tot veranderen van de wereld en mensen is essentieel in de argumenten van Lebowitz.
Onder verwijzing naar Friedrich Engels, stelt Lebowitz dat het doel van de communisten is "een samenleving op een zodanige wijze te organiseren dat elk lid zich kan ontwikkelen en al zijn capaciteiten en vermogens in volledige vrijheid kan gebruiken zonder daarbij inbreuk te doen op de fundamenten van de maatschappij."
De enige manier om dit te doen is door middel van de "revolutionaire praktijk", omdat de menselijke ontwikkeling niet een geschenk is uit de hemel. Marx legde uit dat de revolutionaire strijd een gelijktijdige "verandering van omstandigheden en menselijke activiteit ofwel zelf-verandering" produceert.
Anders gezegd, "zonder de voorvechterrol die mensen transformeert, kunt u geen mensen produceren die behoren in de goede samenleving ... en begrijpen dat de ontwikkeling van de menselijke capaciteiten van de ene niet kunnen worden gebaseerd op de beperking van de ontwikkeling op de ander".

Het kapitalisme biedt geen alternatief in dit opzicht. Integendeel, het is een systeem gebaseerd op een "vicieuze cirkel".
Mensen hebben reële behoeften, maar beschikken niet over de middelen om deze te bevredigen. Ze zijn dus gedwongen om te werken voor hen die dat wel doen (kapitalisten) en te concurreren tegen anderen in repetitieve arbeid, om zo op zijn minst enkele van de producten die ze nodig hebben te kunnen kopen.
Lebowitz zegt: "Voeg daaraan toe het feit dat de behoeften van de arbeiders om te consumeren toenemen als gevolg van de combinatie van vervreemding, karakteristiek voor de kapitalistische productie en de constante generatie, en van nieuwe behoeften door het kapitaal in haar poging om goederen te verkopen, en het is gemakkelijk te zien waarom werknemers worden gedwongen om zichzelf voortdurend te presenteren op de arbeidsmarkt."
Deze vicieuze cirkel stopt nooit onder het kapitalisme. Kapitaal vereist van werknemers deze cyclus te zien als een "normaal" onderdeel van het leven.

"De opmars van de kapitalistische productie ontwikkelt een arbeidersklasse die door opvoeding, traditie en gewoonte deze wijze van productie ziet als vanzelfsprekende natuurwetten ', schreef Marx in Het Kapitaal.
Vandaag echter, wordt het kapitaal achtervolgd door het spook van het "socialisme voor de 21ste eeuw".
Voortbouwend op de Venezolaanse president Hugo Chavez en wat hij noemt "de elementaire driehoek van het socialisme" - maatschappelijke eigendom van de productiemiddelen, de maatschappelijke productie georganiseerd door de arbeiders, en de productie voor gemeenschappelijke behoeften - schetst Lebowitz wat het hart is van dit radicale alternatief voor de 21e eeuw.
Privé-eigendom van de productiemiddelen moet worden vervangen door de sociale eigendom van de producten van het sociale erfgoed en de sociale arbeid als de "enige manier om ervoor te zorgen dat deze worden gebruikt in het belang van de samenleving en niet voor persoonlijk gewin."

Maar sociale eigendom en staatseigendom zijn niet hetzelfde. Een echte socialistisch alternatief vereist een "diepe democratie van onderop in plaats van een staat die boven de maatschappij staat", waar alle arbeiders in staat zijn om hun menselijke capaciteiten te ontwikkelen.

Kritisch wat betreft de tweede zijde van de driehoek is: de maatschappelijke productie.
In plaats van een “doe wat ik zeg”, moet een socialistisch alternatief zijn gebaseerd op de beëindiging van de scheiding tussen degenen die denken (intellectuele arbeid) en die doen (handenarbeid).
Deze kunstmatige scheiding kan het beste worden opgelost met collectieve democratische besluitvorming op de werkplek.

Ter voltooiing van de driehoek van sociale eigendom, zegt Lebowitz dat productieve activiteit moet worden afgestemd op de behoeften van anderen.
Dat wil zeggen, het creëren van een samenleving, gebaseerd op solidariteit, waar er sprake is van een uitwisseling "niet van de ruilwaarden, maar 'van activiteiten, bepaald door gemeenschappelijke behoeften en gemeenschappelijke doeleinden’".

De tweede helft van het boek gaat over hoe komen we er: "Weten waar je naartoe wilt, is slechts het eerste deel; het is helemaal niet hetzelfde als weten hoe er te komen."

Hier legt Lebowitz weer de nadruk gelegd op de revolutionaire praktijk. Hij zegt dat de impuls voor de ontwikkeling van het socialisme de drang moet zijn van de arbeiders tot hun eigen ontwikkeling als mens.
Arbeiders moeten niet alleen "het bezit van de productie in handen nemen" teneinde het beheer door de arbeiders en de productie voor de gemeenschap te introduceren. Ze moeten ook "de staat in bezit nemen" en de politieke macht veroveren.

Zoals het Communistisch Manifest zegt: "De eerste stap in de revolutie door de arbeidersklasse is het proletariaat verhogen tot de positie van de heersende klasse."
Vanuit deze positie van macht, "zal het proletariaat zijn politieke macht gebruiken, en daarmee stap voor stap de bourgeoisie alle kapitaal afhandig maken, en alle instrumenten voor productie centraliseren in handen van de staat".

De ervaring van de Commune van Parijs overtuigde Marx en Engels dat de arbeiders niet de bestaande staat konden gebruiken voor eigen doeleinden, maar veeleer moest deze worden vernietigd en vervangen door een nieuwe staat van "zelf werkende en zichzelf besturende communes".

Dus de strijd voor een socialistische transformatie moet zich afspelen op twee fronten: in de staat die de productiemiddelen bezit, en in de bedrijven.
Maar de strijd speelt zich ook af binnen de context van een opkomende nieuwe samenleving die, zoals Marx zei, "economisch, moreel en intellectueel, nog behept is met de kenmerken van de oude [kapitalistische] samenleving, uit wier schoot zij voortkomt".
Voor de strijd om te slagen, is het essentieel om bewust te strijden tegen de "gebreken" die worden geërfd van de oude maatschappij.

Lebowitz is gekant tegen een visie op het socialisme, die suggereert dat het door verschillende fasen moet, waarbij eerst voorrang wordt gegeven aan de ontwikkeling van de productiekrachten om een wereld van overvloed te creëren, en zegt dat dit niet de opvatting van Marx was.

Hoofdstuk zes, "Het maken van een pad naar het socialisme", biedt een soort van overgangsperiode programma voor het socialisme in de 21e eeuw.
Het uitgangspunt van Lebowitz is dat de overgang naar het socialisme gelijktijdig naar voren moet te bewegen op alle drie de fronten van de socialistische driehoek.
"Alleen in een revolutie", schreven Marx en Engels, kan de arbeidersklasse "erin slagen zich te bevrijden van eeuwenlange drek van en een nieuwe samenleving vestigen".

Bedreigingen voor dit revolutionaire proces zijn altijd aanwezig via contra-revolutionaire kapitalistische elementen, de neiging van bureaucraten "de productie voor henzelf aan te grijpen" en de neiging te vertrouwen op de markt om problemen op te lossen.
Om dit te bestrijden, is een "socialistische wijze van regelgeving" van essentieel belang zodat het socialisme invloed krijgt op alle elementen van de samenleving, en de organen creëert die het mist.

Dit omvat een ideologische strijd tegen het kapitalisme en voor socialisme ("The Battle of Ideas"); de oprichting van arbeiders- en gemeenschapsraden, waar mensen gelijktijdig de verandering van hun omstandigheden en de verandering van henzelf kunnen organiseren; en de oprichting van "een staat, die deze strijd ideologisch, economisch en militair steunt en dus dient als de vroedvrouw voor de geboorte van de nieuwe maatschappij ".
Op dit punt, stelt Lebowitz een centrale vraag: "Wat bedoelen we met de staat?
"We moeten hier spreken over twee staten – (1), de oude staat en (2) de opkomende nieuwe staat gebaseerd op raden van arbeiders en buurten.
Deze twee moeten samengaan en samenwerken in een proces van wording.
"De inherente spanning tussen deze twee staten - tussen de top-down oriëntatie vanuit de oude staat en de bottom-up benadering van de arbeiders en de gemeenschapsraden - is duidelijk."
"Maar", stelt Lebowitz onvermurwbaar, "deze spanning is niet per definitie een tegenspraak". "De interactie tussen de twee staten is van essentieel belang."

De oude staat heeft het voordeel alles te kunnen overzien en krachten te bundelen, maar het heeft ook de neiging om van bovenaf op te treden en opportuniteit te prioriteren voor de revolutionaire praktijk.
De nieuwe organen kunnen "de behoeften en capaciteiten van mensen identificeren en kunnen de mensen mobiliseren om hun behoeften en capaciteiten direct te koppelen."
Maar er is ook een neiging tot het zich richten op lokale belangen en de nieuwe opkomende staat "is niet direct in staat essentiële beslissingen te nemen die concentratie en coördinatie van de inspanningen vereisen."

Van cruciaal belang voor dit alles is een politiek instrument - of politieke partij - die leiderschap biedt. Dit is nodig omdat een samenleving nog gekenmerkt door de ondeugden van de oude tijd en die geen proces kan leveren waarbij alle arbeiders op hetzelfde moment socialist worden.
Een nieuw soort leiderschap is nodig dat "de revolutionaire praktijk bevordert door het continu leren van onderaf.” Er is kortom nodig een proces van interactie, een dialectiek tussen het politieke instrument en de volksbewegingen.

De “Socialist Alternative” is een inspirerende en inzichtelijke bijdrage aan de discussie over de wederopbouw van de socialistische project in het licht van de mislukkingen uit het verleden en de huidige uitdagingen die anti-kapitalistische activisten overal tegen komen.

Door Federico Fuentes

www.globalresearch.ca