De Grote Financiële Crisis – 3 jaar onderweg
De Grote Financiële Crisis begon in de zomer van 2007 en 3 jaar later heeft het, ondanks een vermeend herstel, diepgaande effecten in de Verenigde Staten, Europa en grote delen van de wereld. Grote druk wordt uitgeoefend op de werkende bevolking in vele landen. De zaken liggen vooral ernstig in Griekenland, een land dat onder druk staat van de eisen van de bankiers, inclusief het IMF, teneinde haar arbeiders uit te persen in ruil voor buitenlandse leningen, die de regering moeten helpen haar schulden af te lossen. De officiële werkeloosheid in de VS ligt rond de 10%, terwijl de echte cijfers veel hoger liggen. 44% van de officiële werkelozen zijn meer dan 6 maanden zonder werk. Een record aantal mensen in de VS krijgt voedselhulp. Vele staten en steden in de VS, hebben te krappe budgetten tgv verminderde belastinginkomsten, en verminderen het aantal banen en de gelden voor scholen en sociale programma’s.
Veel van de aandacht wat betreft de oorzaak van de crisis ging naar de rol van “subprime” hypotheken in de VS, die werden verkocht aan mensen met lage inkomens, die weinig kans hadden om hun huizen af te betalen. Vele van de leningen werden uitgegeven onder roofzuchtige voorwaarden die zeer ongunstig waren voor de argeloze leners.
Toch, ondanks de instabiliteit gegenereerd door zulke leningen, en de hele mikmak van financieringen die daar bij hoorden, laat de ernst van de Grote Financiële Crisis zien, dat deze niet alleen een gevolg is van de genoemde speculatieve praktijken. Integendeel, het is eerder het gevolg van lange termijn structurele factoren, die men waarneemt in de afname van economische groeicijfers, en de toename van financiële instabiliteit.
De economische groeicijfers van de rijke landen in het centrum van de kapitalistische wereld geraken al enige decennia in een steeds lagere versnelling. In de VS daalde het BNP, gecorrigeerd voor inflatie, van 4,4% in de 60er jaren naar 3,3% in de 70er jaren, 3,1% in de 80er en 90er jaren tot 1,9% van 2000 tot 2009. Als antwoord op de teruggang in de echte economie werd geld gecreëerd uit het niets, resulterend in snelle winsten in de financiële sector, en leidend tot een enorme financiële superstructuur bovenop een verzwakte economische basis. Dit terugvallen op speculatieve financiën als strategie voor het creëren van welvaart resulteerde in hoge kunstmatige winsten voortkomend uit gebakken lucht en zonder enige relatie tot de echte producten economie.
In deze situatie waren grotere en grotere ophopingen van schulden, bij overheid, bedrijven en gezinnen, nodig om een zeker niveau van groei te genereren. Tegelijkertijd vereiste de kapitaal zeepbel constante infusies van geld om de onvermijdelijke catastrofe af te wenden. Het resultaat was een explosie van schulden, die een astronomisch niveau van 350% bereikte in 2007 van het VS BNP.
Financiële zeepbellen zijn het symptoom van diepere, onderliggende problemen. Je alleen richten op de “subprime” hypotheken – zoals de meeste orthodoxe economen – is dus het door elkaar halen van de symptomen en de ziekte. Als het niet was gegaan over de huizen zeepbel in de VS, dan was er wel een andere zeepbel geweest die tot hetzelfde resultaat had geleid. Sinds de 70er jaren zijn er meerdere kredietcrises geweest met centrale banken die bij de eerste onraad falende financiële instellingen grote geldbedragen toeschuiven. Dit heeft echter de financiële instabiliteit alleen maar doen groeien, terwijl het onderliggende probleem van stagnatie nooit werd aangepakt.
3 jaar sinds het begin van de Grote Financiële Crisis is de situatie zo ernstig dat Paul Krugman, winnaar van de Nobel memorial economie prijs, heeft verklaard dat wij nu beginnen aan de Derde Depressie, de derde periode van economische stagnatie. De Derde Depressie beweert Krugman lijkt op de stagnatie die begon in 1870 en die hij de Lange Depressie noemt, en op de stagnatie van 30er jaren oftewel de Grote Depressie. Krugman schrijft: “We zijn, vrees ik, nu in het voorstadium van de Derde Depressie. Deze zal waarschijnlijk meer lijken op de Lange Depressie dan de ernstigere Grote Depressie. Maar de kosten voor de wereldeconomie, en vooral de ellende voor miljoenen door het gebrek aan werk, zal niettemin immens zijn.” Krugman concludeert dat “deze Derde Depressie vooral het resultaat zal zijn van het falen van de politiek.” – de voortzetting, zelfs tijdens een ernstige economische teruggang, van het neoliberale beleid van soberheid die gericht is op het terugdringen van de overheidstekorten, in plaats van een sterk Keynesiaans stimuleringsbeleid als uitweg uit de crisis.
Het is waar dat de misleidende neoliberale politiek van het terugdringen van schulden tijdens een malaise slechts meer schade toebrengt aan de economische vooruitzichten. Echter, ook de Keynesiaanse stimulus brengt ook geen echte oplossing. Het echte probleem is volgens ons niet de economische politiek maar de kapitalistische ontwikkeling zelf. Onze stelling is kort en bondig dat de geavanceerde kapitalistische economieën gevangen zitten in een tendens tot stagnatie voortkomend uit het duale proces van industriële volwassen wording en monopolistische accumulatie. De verschuiving in de kapitalistische economie van productie naar financiën is een compensatie mechanisme dat het economische systeem hielp onder de gegeven omstandigheden, echter ten koste van een toegenomen instabiliteit. Het kapitalisme zit vast in wat wij noemen een “stagnatie-financiering val”.
Dit alles is gekoppeld aan de klassenstructuur van het monopoliekapitaal, die niveaus van ongelijkheid heeft gecreëerd zonder weerga in de kapitalistische wereld. De zogenoemde “Forbes-400”, de 400 rijkste Amerikanen, bezitten even veel als de onderste 50% van de samenleving, ongeveer 150 miljoen mensen. Een aantal analisten van Citygroup beweerden onlangs dat de rijke economieën nu zo topzwaar zijn wbt inkomensverdeling dat ze het best kunnen worden beschreven als “plutonomieën”, waarin kleine fracties van de samenleving steeds grotere delen van de sociale welvaart controleren.
Het is zeker dat opkomende economieën als China en India de ziekten van de volwassen, monopolie economieën nog niet hebben opgelopen en dus relatief vrij zijn van de chronische ziekte die de landen in het centrum van het systeem verlamd hebben. Echter, opkomende economieën zijn geenszins immuun voor de gecreëerde problemen. Inderdaad, er is alle reden te geloven dat ook zij op vele manieren getroffen zullen worden tengevolge van de verzwakking van het systeem in haar kern.
Het is van belang op te merken dat de Lange Depressie gevolgd werd door een grote golf van imperialistische expansie die uiteindelijk leidde tot de Eerste Wereldoorlog, terwijl de Grote Depressie leidde tot het imperialistische conflict van de Tweede Wereldoorlog. De huidige Derde Depressie wijst al onheilspellend naar een imperiaal conflict gecentreerd rond de Perzische Golf, welke potentieel kan leiden tot rampzalige consequenties voor de mensheid.
En als dit nog niet erg genoeg is, dreigt er een nog ernstiger gevaar: een zich snel verergerende ecologische crisis. Zonder radicale veranderingen in de komende decennia zal het eco-systeem van deze wereld in elkaar storten, tezamen met de menselijke beschaving.
Er is maar een mogelijke oplossing voor dit alles, en dat is het einde van het kapitalisme, oftewel haar vervangen door een nieuwe economie gericht op duurzame ontwikkeling, ecologische overvloed, en de cultivering van een waarlijk menselijke gemeenschap. Hoe eerder we beginnen te bouwen aan dit kwalitatief nieuwe systeem via onze massale inspanningen hoe beter de lange termijn vooruitzichten voor mens en Aarde zullen zijn.
John Bellamy Foster en Fred Magdoff
Wist ik niet.
Gek dat de algemene prijsverhoging van 220% (euro) hier in Nederland nauwelijks problemen opleverde. Binnen een jaar betaalde iedereen voor z'n algemene boodschappen net zoveel in euro's als in guldens.
Mwa: http://zaplog.nl/zaplog/article/verlicht_eigenbelang_de_nieuwe_term_voor_uitzuigen
Geen woord over fossiele brandstoffen.
Goeie vraag? Ik ga het hem eens vragen.
Succes, Ben