<< error >> (our Markdown requires webpage links, not image links, see manual)

Een alternatief financieel systeem? Hier is het het!

De banken zijn gered maar daarvoor hebben overheden zichzelf (ons) zover in de schulden moeten steken, dat ze (we) er nu zelf aan gaan. De omgekeerde wereld, want een bank is slechts een middel om een economie te laten draaien, niet andersom zoals politici duidelijk lijken te denken. Ook in geval van 'het redden' van Griekenland blijkt weer dat het belang van de banken voor dat van het volk gaat. Economieën zijn zogenaamde ‘complex self-organizing systems’, en die zijn per definitie niet voorspelbaar of deelsgewijs analyseerbaar (vandaar dat geen enkele macroeconomische theorie ooit stand heeft gehouden) maar het is geen wilde gok te denken dat de met Griekenland zichtbaar geworden crisis erger zijn zal dan de kredietcrisis zoals we die tot nu toe hadden. Politici hebben namelijk geen van de systemische problemen opgelost en bankiers zijn zichzelf nog meer gaan belonen voor nog slechtere maatschappelijke resultaten. Niemand zal verbaasd zijn als over enkele maanden blijkt dat de economieën helemaal niet zijn gered maar dreven op staatssteun. Het grote publiek heeft nu ook met eigen ogen kunnen zien wat insiders al lang roepen: de fraude en manipulatie in het systeem is enorm. En dat komt nog eens bovenop de kennelijk bij het bankiersvak horende hebzucht. Zowel het huidige systeem als de huidige topspelers moeten buitenspel worden gezet. Maar hoe? Zapruder Inc. redt de wereldeconomie, why not? Iemand moet het doen…

Over de frauderende spelers - Goldman Sachs steekt er met kop en schouders bovenuit - kunnen we kort zijn: die moeten worden ontmanteld. Omdat ze daartoe waarschijnlijk nooit zullen of kunnen worden gewongen - daarvoor is hun macht te groot- moeten we ze isoleren en buitensluiten. Dat is goed mogelijk zoals zo meteen zal blijken.

De noodzaak het huidige systeem af te bouwen vergt wat uitleg. Het (commerciële) bankensysteem dat we in de wereld kennen is een bijzonder onlogisch systeem. Commerciële banken mogen namelijk hun eigen geld creëeren zolang hun reserves (van direct opvraagbare tegoeden) maar een bepaalde wettelijke fractie van het totale uitgeleende vermogen blijft bedragen. Zo’n systeem heet fractional reserve banking en ook al is het systeem al vele decennia een de facto wereldstandaard, dat maakt het systeem nog niet logisch. Of eerlijk. Of stabiel.

‘Kredietruimte creëert welvaart’

Het argument voor het fractional reserve system is dat het meer kredietruimte geeft dan een eerlijk, zuiver banksysteem, omdat de fractional reserve bank meer geld kan uitlenen dan een echte bank. Voor elke euro die wordt gespaard kan (mag) er een veelvoud aan euro’s worden uitgeleend. Soms tot wel 60x dankzij onbegrijpelijke en gevaarlijke constructies die banken bedenken. Veel bankieren zijn van mening dat we ons huidige welvaartsniveau aan dit systeem hebben te danken omdat het bedrijfsleven, overheid en particulieren in staat heeft gesteld grote investeringen te doen die anders niet mogelijk zouden zijn geweest. Dhr. Boele Staal, voorzitter van de NVB, gebruikt het argument de laatste tijd regelmatig. Er is echter heel veel mis met deze onnozele stelling.

Als het fractional reserve system inderdaad meer welvaart heeft gecreëerd vanwege hogere kredietruimte, is het in ieder geval slechts tijdelijk omdat de schulden die het gevolg zijn van de enorme kredietruimte ook weer moeten worden afgelost. Bedenk ook dat deze kredietruimte, ofwel de vergroting van geldhoeveelheid, altijd exact gelijk op gaat met de schulden van de kredietafnemer. Als er al meer welvaart ontstaat, loopt deze welvaart gelijk op met de toename in schulden van degenen die de welvaart zou moeten toekomen. Het enige dat een fractional reserve system dus kan bewerkstelligen met z’n grotere kredietruimte, is de baten voor de lasten uit laten gaan.

De stelling dat zo’n banksysteem meer welvaart kan genereren, ook al is het indirect, als katalysator, is dubieus. Welvaart ontstaat door productie, of door het vinden van goedkope energie, zoals olie, niet door een bizarre rekentruc. Het is daarom realistischer te veronderstellen dat we onze welvaart hebben te danken niet aan fractional reserve banken maar aan de fossiele brandstoffen die we de laatste decennia zo uitbundig aan het verbruiken zijn.

Peak-debt

In werkelijkheid is het fractional reserve system rampzalig riskant en uiterst oneerlijk gebleken. Het systeem maakt banken kwetsbaar voor bank-runs. Het systeem maakt dat ons geld bij elke kredietverstrekking door een bank minder waard wordt omdat de geldhoeveelheid daardoor met die factor 10, 20, 60 wordt vergroot. Deze inflatie is dan ook het werkelijke krediet dat verstrekt wordt: het geeft banken de macht onze koopkracht te herverdelen bij het verstrekken van leningen. Het geld kwam dan wel van de banken vandaan, de waarde die dat geld representeert, werd weggenomen bij het volk doordat hun geld minder waard werd. Daarnaast worden banken stinkend rijk zonder er een tegenprestatie voor te hoeven leveren. Niet alleen moeten wij rente betalen over het door banken uit lucht gecreëerde geld, het mechanisme van geldcreatie hevelt waarde over naar de geldcreëerende entiteit zonder dat er een tegenwaarde of prestatie tegenover stond. Het volk betaalde in de vorm van inflatie, maar de kredietafnemer betaalt terug aan de bank, niet aan het volk. En dat is werkelijke reden dat banken zo enthousiast zijn over het systeem.

Gelukkig is een fractional reserve system ook per definitie eindig, zodat we er ooit vanzelf af zijn. Elke keer dat er meer kredietruimte wordt gecreëerd, wordt er meer geld gecreëerd, worden er meer schulden gecreëerd, moet er meer rente worden betaald waarvoor weer meer geld moet worden gecreëerd (want er was wel geld voor het krediet gecreëerd, nog niet voor de rente over dat krediet, dat komt daar bovenop), waardoor er weer meer kredietruimte moet worden gecreëerd, waarvoor weer meer schulden nodig zijn, enzovoort. Het systeem is exponentieel en dus eindig, de geldvoorraad moet blijven groeien en dat is onmogelijk. Wij stelden een tijd geleden al dat het ‘peak-debt’ moment was gekomen en nog steeds lijkt niets onze stelling tegen te spreken.

Wat dat betreft ziet het er niet goed uit voor onze toekomstige welvaart. Het systeem zal gaan instorten, waarschijnlijk precies op het moment dat ook onze fossiele brandstoffen opraken. Peak-oil en peak-debt vallen zoals het er nu naar uitziet samen.

Gelukkig zijn er gewoon oplossingen en zijn die oplossingen verrassend eenvoudig.

Echte banken en decentraal geld

In het algemeen zullen we als maatschappij voor een sterke ombuiging van globalisering en centralisering naar localisering en decentralisatie moeten gaan kiezen. Niet alleen van besturing, productie en politiek, ook voor wat betreft onze betaalmiddelen en financiële systemen. Decentrale structuren hebben veel voordelen: duurzaamheid van productie is erbij gebaat en dergelijke systemen zijn veel minder kwetsbaar voor rampen of verstoringen. Decentrale systemen zijn ook zelf-organiserend, eerlijker, democratischer en, niet onbelangrijk, leggen minder macht en controle neer daar waar deze het gemakkelijkst misbruikt kunnen worden. Globalisering is in het algemeen niet in het voordeel van het volk gebleken.

Wat overheden nu direct kunnen doen om onze maatschappijen voor te bereiden, is het veel gemakkelijker maken banken op te richten en ook echte full-reserve en andere varianten echte banken te ondersteunen met een juridisch raamwerk. Een fractional reserve bank is geen echte bank, ons geld is daar niet echt. Een echte bank kent een paar variaties maar uiteindelijk zouden het functioneel gewoon marktplaatsen moeten zijn die spaarders en leners bij elkaar brengen. Dit kan op meerdere manieren. Een bank kan de leners en spaarders voor elkaar onzichtbaar maken, in dat geval zien zowel de lener als de spaarder de bank als transactiepartner. Een bank kan ook transparant zijn en alleen maar dienen om de spaarders en leners met elkaar in contact te brengen. In dat geval spreken we van een peer-2-peer bank, dat is niets meer of minder dan een geldmarkt. Leners kunnen spaarders laten inschrijven en bieden op hun krediet en de voorwaarden onderling afspreken. Dergelijke banken bestaan, zopa.com is er een voorbeeld van. Als de overheden zorgen dat er een geschikt wettelijk raamwerk bestaat, kan een dergelijk systeem direct gaan bestaan naast het huidige systeem en zou kredietverlening meteen weer op gang komen. Gezien het enorme aantal bank-runs en geklapte banken van de laatste jaren zal er weinig tijd overheen gaan voordaat spaarders gaan realiseren dat hun geld op de nieuwe soort bank veiliger is dan op de oude. Overheden kunnen ook zonder problemen garant staan voor zulke banken omdat in tegenstelling tot de fractional reserve banken, deze banken inherent stabiel zijn. Al het geld is altijd gedekt, er is geen risico op bank-runs. Eigenlijk is dit niets anders dan van het bankensysteem ook gewoon een normaal kapitalistisch systeem te maken, waar banken net als normale bedrijven onderling concurreren en failliet kunnen gaan.

Tegelijkertijd zouden overheden het moeten gaan toestaan dat er nieuwe geldsoorten mogen worden gecreëerd, door de maatschappij zelf, naast de bestaande centrale munt. Een centrale munt is niet alleen oneerlijk, maar ook kwetsbaar, dat zien we nu aan de euro. De enige reden dat overheden een centrale munt prefereren, is dat het ze controle geeft over ons. Ook munten kunnen gewoon onderling concurreren, laat de markt maar bepalen wat wel en wat niet wordt geaccepteerd als betaalmiddel en wat de waarde ervan is. Decentraal ofwel markt-gestuurd geld zal ook een decentraliserende kracht op maatschappij en economie uitoefenen en dat is vanuit het oogpunt van duurzaamheid en robuusthied gewenst.

Als blijkt dat het nieuwe systeem succesvol opbloeit naast het oude, kan daarmee ook nog eens het oude systeem worden gered, in die zin dat het kan worden afgebouwd zonder moeilijke ‘faillissements-achtige’ constructies op globaal niveau zoals we die nu al zien aankomen. Door de markt en de maatschappij de keuze te geven over te stappen op het nieuwe systeem, vervalt alle oneerlijk verkregen waarde die is geaccumuleerd in het bankensysteem vanzelf ook weer naar de reëele economie, waar het thuishoort. De kosten daarvan zullen hoog zijn, dat wel. Echter, niet voor ons maar voor de banken en de financiele elite. En dat is maar goed ook, want het was niet hun geld in de eerste plaats. Laat ze maar werken voor hun geld, net als wij.

zapruder.nl